منطقه خائيز به وسعت ۳۵۰۰۰ هکتار در جنوب شرقي شهرستان تنگستان قرار دارد. اين منطقه از شمال به رودخانه باهوش و ارتفاعات قلعه دختر، از جنوب به ارتفاعات بيرمي، از شرق به كوه سرخ و از غرب به اهرم محصور مي شود. کوه های خائیز از مجموعه رشته كوههاي زاگرس است و بلندترین کوه منطقه، بیرمی به ارتفاع ۱۹۵۰ متر مي باشد. این کوه بلند بام استان بوشهر است. وجود اين کوه و همینطور وجود چشمه هاي آب شيرين كوه بيرمي باعث وجود آب و هوايي معتدل در اين منطقه شده است. متوسط درجه حرارت سالانه ۶ الی ۲۴ درجه سانتيگراد و بارندگي ۲۶۰ ميليمتر مي باشد. خاييز مجموعا شامل ده روستا و آبادي را شامل مي شود كه مهمترين آنها عبارتند از بنيون، گشي، مخدان، يخ و آشي.
كوه بيرمي داراي ۷ تنگ مهم بنامهاي تنگ تلخ آب بيد، تنگ بنيون، تنگ روانی، تنگ گشي، تنگ يخ، تنگ مخدان و تنگ آشي مي باشد. وجود چشمه هاي آب شيرين و دائمي در اين تنگ ها و ارتفاع نسبتا بالا از سطح دريا باعث رويش گياهان مختلف و ايجاد جنگلها و نيزارهاي زيبا شده است.
تنگ بنیون که در موقعیت جغرافیایی N284602 E512634 در شهرستان اهرم واقع شده است، دره ای بسیار سرسبز و پوشیده از درختان پده ،انار، بنه ، بادام وحشی (باسوره)، مركبات، نخل، كنار، انجير، درختچه هايي همچون گز، خرزهره، شير بادام و بوته هايي همچون هلپه، گون، گل گندم و علفهايي مثل گاوزبان، بارهنگ، دم روباه است که هر چه به انتهای دره نزدیک میشوید بر تراکم درختان افزوده می شود، تا جایی که در برخی از نقاط برای گذشتن از میان درختان باید نشسته عبور کرد.
در میان تنگ رودی جاری است که آب آن از چشمه های واقع در انتهای تنگ تامین می شود. نیزارهای زیبایی اطراف رود را پوشانده است. چشمه ها در کنار یکدیگر واقع شده اند و دو حوضچه به عمق حدوداً یک متر را شکل داده اند. چشمه سمت چپ به یک منبع آب هدایت شده که پس از پر شدن آن به درون حوضچه سرازیر میشود.
اقلیم منطقه
موقعیت خاص جغرافیایی این منطقه باعث بوجود آمدن چند نوع پوشش آب و هوایی منحصر به فرد گرديده كه در هيچ جا یا کمتر جای استان بوشهر می توان دید که شامل موارد زیر است:
مناطق پست که از ارتفاع ۱۵۰ متري در بستر رودخانه فصلي رود شيرين در شمال غربي منطقه شروع مي شود و تا ارتفاع ۵۰۰ متري در تپه هاي مشرف به تنگ هاي بيرمي ادامه پيدا مي یابد. عموماً گياهان علفي يكساله، گياهان بوته اي يكساله و چند ساله مانند خارشتر، قيچ، اشك و در بعضي از نقاط خرزهره و درختچه هاي كهور ايراني، كنار، گزشور و استبرق در این منطقه دیده میشود. آب وهوا در اين مناطق با ساير نقاط استان بوشهر زیاد تفاوت ندارد.
نوع دوم تنگ هاي كوه بيرمي هستند که نوع دیگری از پوشش آب و هوايي را تشكيل مي دهند كه از ارتفاع ۵۰۰ متري از ابتداي تنگ بنيون شروع مي شود و تا ارتفاع ۹۰۰ متري ادامه پيدا مي كند. طبيعت اين تنگ هاي منحصر به فرد را درختان چندين ساله همچون پده، انار، بنه، بادام وحشی (باسوره)، مركبات، نخل، كنار، انجير و درختچه هايي همچون گز، خرزهزه، شير بادام و بوته هايي مثل هلپه، گون، گل گندم و علفهايي مانند گاوزبان، بارهنگ، دم روباه، پرسياوشان تشكيل مي دهند. حيات وحش متنوع اين تنگ ها را به اكوسيستمي بارز با چشم اندازي زيبا تبديل کرده است. دمای هوا در اين منطقه بطور محسوس باساير نقاط استان بوشهر تفاوت دارد و بهتر و خنکتر است.
نوع سوم، اقليم كوهستاني منطقه است كه از ارتفاع هزار متر، با تغيير در پوشش گياهي شروع مي گردد و كم كم درختچه ها و بوته هاي برگ ريز جاي درختان پهن برگ را مي گيرند. بارز ترين گياه اين منطقه آويشن شيرازي است كه فقط در ارتفاع هزار متري به بالا مشاهده مي گردد. پوشش غالب منطقه شامل درختان، بادام كوهي و به ندرت بنه و افرا است. ضمن اينكه بوته هاي برگ ريز يكساله و گلهايي همانند گل پامچال به وفور يافت مي شود. دماي هوا به صورت محسوسي كاهش مي يابد و در اغلب زمستانها قله كوه كه ارتفاع ۱۹۵۰ متر دارد، براي مدت كوتاهي پوشيده از برف است. فصل ها در اين منطقه نسبت به ساير نقاط استان بوشهر متمايزتر و بارندگي نيز بیشتر است.
حیات وحش خائیز
در اين منطقه، گونه هاي جانوري زيادي را میتوان مشاهده کرد؛ بدليل وضعيت نسبتا مناسب زیست محیطی، این منطقه توانايي افزايش اين گونه های جانوری را در خود دارد. از پستانداران مي توان به قوچ و ميش، كل و بز، پلنگ، گربه وحشي، خارپشت ايراني، تشي، خفاش ميوه خوار، روباه معمولي و شني، گراز، شغال، كفتار، گرگ، خدنگ، سمور كوهي و انواع جوندگان اشاره كرد. از رده پرندگان در حدود صد گونه پرنده در منطقه خاييز زندگي مي كنند، از آنها مي توان انواع عقابها، كبك، تيهو، كبوترچاهي، قمري ها، سبزقبايان، داركوب سوري و تعداد قابل توجهي گونه هاي گنجشك سانان را نام برد.
از رده خزندگان و دوزیستان نيز چندين گونه وزغ و يك نوع قورباغه، اگاما، اسكينك، بزمجه و انواع مارهاي سمي همچون جعفري و نيمه سمي مانند تيرمار و غير سمي مثل مارقيطاني در اين منطقه زندگي مي كنند. از ماهيان نيز دو گونه بركه زي از كپور ماهيان (سيپرينيون و گارا) و گونه اي مارماهي مشاهده شده است.
مسیر دسترسی
تنگ بنیون در جنوب روستایی به همین نام واقع است. شروع مسیر تنگ از کنار مسجدی، چند صد متر پایین تر از روستا است.
دسترسی به این تنگ از طریق جاده ارتباطی شهرستان اهرم به روستای بنیون میسر است.
از دو راهی اهرم – خاییز باید راهی روستای بنیون شوید.
منابع:
irandeserts.com
shirazjavanclub.com
