این بنا در دورهٔ قاجار توسط حاج غلامحسین دهدشتی شاهرخ که تاجر روغن بوده احداث گردیده و به «عمارت دهدشتی» مشهور شده است. اسناد تجاری زیادی در این خانه پیدا شده که هم اکنون طبقه بندی شده و در سازمان میراث فرهنگی نگهداری می شوند. بعضی از اسناد به خط برجسته سیاق است و قدمت برخی از تمبرهای اسناد به ۲۰۰ سال پیش می رسد. این تمبرها مربوط به کشورهای بریتانیا، هندوستان، آلمان و نیز تمبرهای عصر قاجار است.
معماری
این ساختمان به لحاظ معماری از اهمیتی فوق العاده برخوردار بوده و چهار طبقه دارد. اکثر ساختمان های بافت قدیم بوشهر دو طبقه و تعداد انگشت شماری سه طبقه بوده اند. عمده مصالح تشکیل دهنده آن را گچ، سنگ های مرجانی، آهک، چوب ساج و (صندل) چندل تشکیل می دهند. پوشش سقف از چوب صندل است. سقف اتاق پذیرایی نقاشی رنگ و روغن شده که برگرفته از نقاشی اروپایی می باشد. تزئینات و گچبری بسیار زیبایی در داخل اتاق ها و سیستم در و پنجره ها به کار گرفته شده که توجه هر بیننده ای را جلب می نماید. همچنین گره چینی هلال ها، درها، کنده کاری اتاق ها و پنجره های دیواری از تزئینات این بنا است. ساختمان دارای چند ارسی زیبا با گره چینی و شیشه های رنگی است که باعث تلطیف نور و زیبایی بیشتر ساختمان شده اند. عمارت دهدشتی کاربری تجاری و مسکونی داشته و به عنوان یکی از بناهای تاریخی بوشهر، از ویژگی های معماری سنتی بوشهر برخوردار است؛ از جمله آنکه پس از باز شدن در ورودی خانه، دیواری برای جلوگیری از دید مستقیم و جداسازی اندرونی با بیرونی ساخته شده است یا پرده ای ضخیم یا گلیمی، کار این دیوار را انجام می داد. سکوی کنار در ورودی از دیگر خصوصیات معماری بناهای این منطقه است که همچون سایر عناصر با کارکردی خاص تعریف و ساخته شده است. این سکو با این هدف مورد استفاده قرار می گرفت که مهمانان می توانستند هنگام انتظار برای گشودن در، روی آن بنشینند و رفع خستگی کنند. در مرکز حیاط، در طبقه همکف حوضی قرار دارد که زیر آن آب انبار ساختمان بوده و در آن آب آشامیدنی نگهداری می کردند. سمت چپ حوض، حفره ای دیده می شود که در آن کوزه ای سفالی برای خنک نگه داشتن آب وجود دارد.
شایان ذکر است در اوج رونق بازرگانی بندر بوشهر، حاج عباس دهدشتی، تاجر خوش نام در این عمارت زندگی و کار می کرد. عمارت دیگری نیز در سمت دیگر کوچه بود که خصوصی تر و خانوادگی تر بود. ظاهراً اهل خانه در آنجا زندگی می کردند و این عمارت برای تجارت و پذیرایی از میهمانان حاج عباسی بود. عمارت دهدشتی تنها عمارت بوشهر است که پنجره هایش در قوس جناغی نشسته اند. ارسی این عمارت به اعتبار سخن کتاب «ارسی، پنجره ای به سوی نور» زیباترین ارسی ایران است چون از سه لایه تشکیل شده است. عمارت در طبقات مختلف پلان بندی و آرایه ای متفاوت دارد و همین امر یکی از نشانه های آزادی معمار در آن عصر برای ساختن آن چیزی که است لازم است نه هر چیزی که لزوماً متقارن باشد.
موزه تاریخ پزشکی خلیج فارس
موزه تاریخ پزشکی خلیج فارس که دومین موزه تاریخ پزشکی ایران است، در عمارت دهدشتی دایر شده است. این موزه به سیر تحول پایه های پزشكی از دوران ایران باستان تا دوران معاصر می پردازد. این دوره های تاریخی شامل دوره باستان، تمدن اسلامی، صفویه و قاجاریه و دوران معاصر (پهلوی و انقلاب اسلامی) می شود. قطعات گنجینه متشکل از اشیا، اسناد، کتب و عکس و تصاویر هستند.
اشیاء موزه
- لوح های عیلامی كشف شده در زیگورات كی ری ریشا (مربوط به آیین های مذهبی پزشكی)
- مجسمه های ساخته شده از گل پخته با ظاهر حیوانات برای رسم شفاطلبی
- ظروف نگهداری دارو و تركیبات دارویی در زمان های مختلف با کاربرد در سواحل و بنادر خلیج فارس
- وسایل و ادوات و تجهیزات جراحی در دوران مختلف
- وسایل پزشكی مورد استفاده در شناورهای تجاری و نظامی در آبراه خلیج فارس
- وسایل مربوط به معاینات فیزیكی
- داروهای سنتی ساده و تركیبی
- انواع گوناگون متون دعا به منظور شفا (نوشته شده توسط دعانویسان سنتی و جادوگران طب سنتی در منطقه)
- نمایش داروهای طب مدرن غربی از دوران قاجار و اوایل پهلوی
اسناد
- اسناد تاسیس بیمارستانهای منطقه خلیج فارس
- مكاتبات پزشكان و اطبا مشغول به كار در بنادر و جزایر
- اسناد مربوط به قرنطینه ها در سواحل جنوب ایران
کتابها
- كتب و نسخ خطی طبی دارالفنون (مورد استفاده اطباء مدرن بنادر خلیج فارس در دوران قاجار)
- كتب طبی نوشته شده توسط اطباء طب سنتی و مدرن در بنادر خلیج فارس
عکس و تصاویر
- عكسهای موضوعی مربوط به دوران قاجار و اوایل پهلوی
- تصاویر نقاشی مربوط به سیستم طب و طبابت در تمدن اسلامی
- تصاویر و عكسهای منحصر به فرد از اطبا و شیوه طبابت در دوران قاجار
عكس و نقشه بیمارستان های سواحل جنوبی ایران از دوران گوناگون
موقعیت مکانی
عمارت دهدشتی بوشهر در خیابان انقلاب و در ضلع شمال غربی مسجد امام و پشت بانک مسکن شعبه مرکزی قرار دارد، این بنا در بافت قدیم در محله کوتی شهر بوشهر واقع شده است.
منابع:
- fa.wikipedia.org
- bushehro.ir
- kojaro.com
- iranwatching.com
