بندر سیراف یا (طاهری) از توابع بخش مرکزی شهرستان کنگان در شهرستان کنگان استان بوشهر در جنوب ایران واقع است. این بندر مرکز دهستان طاهری می باشد. در فاصله قرون دوم تا پنجم هجري قمري/ هشتم تا دوازدهم ميلادي، بندر باستاني و تاريخي سيراف (طاهري امروزي) يكي از بزرگترين و باشكوه ترين بنادر ايراني و اسلامي در سرتاسر حوزه خليج فارس به شمار مي رفت. بر اساس مطالعات باستان شناسی و شواهدی که تاکنون نیز موجود است قدمت این شهر باستانی به دورده ساسانیان می رسد و برخی، تاسیس این شهر را به اردشیر بابکان نسبت می دهند. بنابراین سیراف در دوره ساسانی و اسلامی پررونق ترین و بزرگترین بندر کشور بود که روابط تجاری زیادی با چین داشت و تا قرن چهارم قمری رونق زیادی داشت اما وقوع دو زلزله مهیب در آن همه چیز را تغییر داد و بخشی از شهر را زیر آب برد تا جایی که اگر امروز هم در آب های کم عمق کنار سیراف جست و جو کنید، بقایایی از سنگ های ساختمان های شهر را در زیر آب خواهید دید. شهر، داراي سيستم فاضلاب و لوله كشي سفالي بوده و بيمارستان بزرگي در آن احداث شده بود. علاوه بر اين سيراف داراي چندين مسجد بزرگ و كوچك بوده كه معروفترين آنها مساجد جامع و امام حسن بصري مي باشد. هنرمندان سيرافي يا مقيم سيراف در كارگاه هاي خاصي، مرواريدهايي را كه از نواحي مختلف خليج فارس مي رسيده، پردازش هنري مي كردند و سپس آن مرواريدها را به هند، چين و آفريقا صادر مي نمودند. هنر گچ بري نيز در بندر باستاني سيراف رواج كامل داشته و مردمان متموَل و ثروتمند سيراف، اغلب ديوارها و سقف هاي خانه هاي خود را با نقوش و طرح هاي چشمگيري گچبري مي كردند. مردمان خوش ذوق سيراف حتي در آيين دفن مردگان خود نيز مسايل هنري را رعايت مي كردند. آنان سنگ قبرهاي مكعب شكلي بر قبرهاي مردگان خود مي گذاشتند و آيات قرآن كريم و نام متوفي را با خط كوفي بسيار زيبا بر سنگ هاي مخصوص حك مي كردند.
سيراف بندري بوده كه در باريكه اي ميان كوه و دريا قرار داشته و به همين دليل از چشم انداز بسيار زيبا و استثنايي برخوردار بوده است. بازمانده های این شهر باستانی در نزدیکی بندر سیراف کنونی دیده می شود. اما غیر از پیشینه تاریخی که بندر سیراف دارد، این بندر در یکی از بکرترین خشکی های خلیج پارس قرار گرفته و به طوری که اگر در کنار ساحل آن قدم بزنید یا با خودرو از جاده ساحلی عبور کنید حتی سنگریزه های کف دریا را هم خواهید دید آرامش و اصالتی که بندر طاهری یا سیراف قدیم دارد شاید هیچ یک از شهرهای جنوبی کشور نداشته باشد. معماری بومی این بندر نیز دیدنی است. مصالح به کار رفته در ساخت خانه های روستایی خشت، گل، چوب و سر شاخه درختان است. بیشتر خانه ها در یک طبقه با حیاط های بزرگ ساخته شده اند. سقف خانه ها، مسطح و با چوب چندل و اندود کاهگل پوشیده شده است. همچنین در اغلب خانه ها، مکانی برای نگهداری دام، انبار غله و علوفه و همچنین مکانی برای نگهداری ابزارآلات صیادی وجود دارد.
تاریخچه
در زمان تجارت جاده ابریشم این بندر نقش بسزایی در تجارت بین المللی داشته است. این شهر در زمان باستان شهری کاملا یهودی نشین بوده است و فرماندار یهودی به نام روزبه داشته است. در آن زمان تقریبا تمامی سکنه بندر سیراف یهودی بودند. بعد از حمله اعراب به ایران نام این بندر به بندر طاهری تغییر میابد. علت این مساله در متون باستانی چنین ذکر شده است که چون یهودیان مسلمان و طاهر شدند نام بندر به طاهری تغییر یافته است. اورل اشتاین در کتاب بررسیهای تاریخی در شمال غربی هندوستان در سال ۱۹۳۷ نیز این روایت را تایید میکند. لویی وایدربرگ باستانشناس فرانسوی بندر سیراف را شهری کاملا یهودی میداند که کار ساکنانش تجارت ابریشم بوده است. سیراف پررونق ترین بندرکشور بود که روابط تجاری زیادی با روم و یونان در اروپا و ماداگاسکار در آفریقا تا کانتون چین در آسیا در دوره های ساسانی و اسلامی داشت. سفال های بازمانده با نقش های گوناگون، پارچه ها و زیورآلات، معماری های گچی و اتاق های آذین شده به آثار هنری و ساختمان های دو سه طبقه بخشی از میراث بجامانده از آن تمدن است. اما زمین لرزه مرگبار هفت روزه سال ۳۶۷ هجری قمری مدفون شدن کامل این بندر را در پی داشت. از اینرو سیراف پمپئی ایران نامیده شده است.
بازمانده های تاریخی سیراف
بازمانده های این شهر باستانی در نزدیکی بندر سیراف کنونی دیده می شود. سیراف زمانی از بندرهای اصلی ایران و خاورمیانه و محل پهلوگیری کشتی های بزرگ بود. بازرگانان سیرافی به دوردست های آسیا و آفریقا سفر دریایی می کردند. آنچه از سیراف بازمانده، حفره های سنگی کنده شده بر شیب تبه های سنگی است که گویا بعد از اسلام به عنوان قبر نیز استفاده شده اند. همینطور سنگچین ها، چاه ها، سنگ فرش ها و غارهایی شبیه آتشگاه در دل کوه ها بجا مانده است.
دخمه های باستانی در ارتفاعات مشرف بر دامنه کوه های شمالی سیراف قرار دارند، محققان از آن بعنوان حوضچه های نگهداری و استعمال آب باران و یا به عنوان قبور سنگی یاد می کنند. آنچه که امروزه در ارتفاعات مشرف بر دامنه کوههای شمالی سیراف می بینیم، و اندیشمندان و محققان از آن به عنوان قبور سنگی یاد می کنند، در ابتدا به منظور ایجاد قبر و مدفن مردگان خلق نشده اند بلکه حوضچه های استحصال آب باران بوده اند که بر روی کوههای مشرف به دریا و شهر برای استفاده از آب باران و نیز تزریق به درون زمین و پیوستن به سطح سفره های آب زیرزمینی جهت تقویت آبخوانهای آن منطقه و به منظور برداشت در پائین دست از طریق چاههای حفره شده در طبقات سنگی بوده اند. این تپه ها توسط دو دره به نام های لیر و شیلو از یکدیگر جدا می شوند. روی این تپه ها، فرورفتگی های دستکند سنگی متعددی وجود دارند که کاربری آنها مورد اختلاف باستان شناسان است.
حوضچه‌های ذخیره آب باران
به منظور تأمین آب شرب از طریق باران، که تنهاترین، مهمترین و مؤثرترین روش در استحصال آب باران به شمار می آید جمع آوری مستقیم آب بر روی سطوح نازله می باشد. به منظور بهره وری از آبهای نازله و جلوگیری از هدر رفتن آنها و نیز تغذیه سفره های آب زیرزمینی چاههای مذکور پیشینیان سیراف به این نتیجه می رسند که هر آنچه آب نازله را بر سطح کوه مذکور در بالادست چاههای حفر شده، استحصال و ذخیره نمایند و بدین طریق به آبهای جمع آوری شده فرصت بیشتری جهت نفوذ به درون زمین دهند. در حال حاضر از نواحی نزدیک به خط الرأس کوه با ایجاد مخازن با مقطع چهارگوش به ابعاد متفاوت حوضچه هایی را در سرتاسر یال جنوبی کوه تعبیه نموده اند که قادر به جمع آوری مجموعه آبهای نازله بر سطح اراضی مذکور باشد. ابعاد حوضچه ها عموماً به صورت مقطع مستطیلی (چهارگوش) بوده و طول این مخازن در جهت شیب واقع است. برخی از این حوضچه ها دارای سرریز بوده بطوریکه پس از پرشدن آن، آب مستقیماً درون حوضچه پائین دست هدایت می شده است. همچنین در بخش انتهائی برخی از این مجموعه حوضچه های دامنه‌ای، سرریز آخرین حوضچه به یک کانال دست ساز (که میتوانسته مسیر طبیعی جریان آب باشد) ختم میشود که احتمالاً از این کانال آب به عنوان سرریز نهائی یا حقابه پائین دست و یا شاید آبیاری مزارع به مکانهای مورد نظر هدایت می شده است. لزوم استفاده بهینه از آبهای نازله جهت تقویت سفره های آب زیرزمینی به حدی بوده است که حتی در دامنه پائین کوه نیز امکان حفر گودال وجود داشته و شاهد حضور حوضچه هایی با جهت عمود یا مایل نسبت به دیگر حوضچه ها هستیم. کوچکی ابعاد این گودالها به حدی است که به تنها چیزی که نمی توان آنان را نسبت داد، قبر می باشد. این حوضچه ها بعدها توسط افرادی (احتمالاً متنفذ و متمول و نیز شاید توسط عموم و بدلیل رخداد حوادث غیر مترقبه همچون زلزله و یا بیماری طاعون و نیاز به دفن سریع مردگان) مورد استفاده به عنوان گورهای فردی یا خانوادگی شده در روزگارانی زیاد پس از احداث اولیه اینان صورت گرفته است. پیدا شدن استخوان و آثار مردگان درون برخی از این حوضچه ها نه تنها منکر سیستم استحصال و ذخیره آب نمی باشد بلکه با دقت بر گورهای یافته شده و وجود لایه ای از قشر نفوذ ناپذیر ساروج درون حوضچه های استفاده شده به عنوان قبر، به نکاتی موید روش تأمین آب در شهر باستانی سیراف پی برده می شود.
دخمه
نسا یا مردار توسط فرد یا افرادی موسوم به آدمکش از خانه به محل دخمه انتقال میافت و در آنجا تحویل مسئول دخمه که جاکفشی نامیده میشد، میگردید و در آنجا باقی میماند تا متلاشی میشد و سپس فردی که تمام عمر محکوم به خارج نشدن از دخمه بود و لوسی نامیده میشد بقایای استخوان و لوس باقی مانده را درون چاه وسط دخمه میریخت. در ایران هنوز دخمه هائی یافت می شود اما زرتشتیان دیگر از آن استفاده نمی کنند. از معروف ترین دخمه های ایران دخمه بندر سیراف است که بعد از اسلام به قبرستان مسلمانان تبدیل شد و نیز مقبره کوروش که تنها دخمه ساخته شده یه شکل خانه است. دخمه ها و آرامگاه های تاریخی مربوط به پیش از نفوذ اسلام در ایران که نوعی معماری صخره ای محسوب می شوند را گوردخمه می نامند.
چاه های سنگی
در منطقه گورستان تمدن ها (دره لیر و شیلر) نزدیک به یکصد حلقه چاه آب وجود دارد. این چاه ها هم دستکند هستند و عمق بعضی از آنها حتی به 130 متر می رسد، در برخی از فصول سال دارای آب هستند. اگر سنگی به داخل چاه بیندازید، چندین ثانیه طول می کشد تا صدای برخورد آن را با آب بشنوید. نحوه حجاری دهانه چاه ها و برش صاف و دقیق داخل آنها از شگفتی های این منطقه است.
قلعه شیخ نصوری
شیخ نصوری، آخرین حکمران بندر طاهری در اواخر دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی بوده است. قلعه نصوری که هم منزل مسکونی و هم محل حکومت وی بوده، بر بالای بلندی مشرف به دریا و بندر واقع شده است. پس از مرگ وی، از آنجا که فرزندان وی به شیراز و خارج از کشور مهاجرت کرده اند، کم کم قلعه رو به خرابی رفته است به طوری که اکنون بسیاری از نقاط قلعه فاقد سقف است.
قبور سنگي سيراف
جالبترين آثار تاريخي سيرا ف قبور سنگي قديمي است كه در دره ي ليرودي شيلو در صخره هاي كوه كنده شده و در دنيا بي نظير مي باشد و عده اي آنرا به مسلمانان و عده اي آنرا به زرتشت و يهوديان نسبت ميدهند و در واقع مي توان گفت كه با توجه به وجود اديان مختلف در سيراف، آن قبرستان را گور تمدنها ناميد.
مسجد امام حسن بصري
واقع بر تپه اي كوچك مشرف به گلزار شهداي شهر و داراي چشم انداز زيبايي است و از بناهاي عهد ايلخانان است و داراي زيرزمين، آب انبار، اصطبل و احتمالاً مدرسه علوم ديني بوده است. «سال دوم ﻫ .ق»
گورسيبويه
آرامگاه فاضل و عالم علم نحو، سيبويه و برادرش نور اوين از علماي اهل تسنن «وفات سال ٣٦٨ ﻫ .ق» واقع در دره لير.
مسجد جامع سيراف
مهمترين بناي عمومي سيراف مسجد جامع شهر مي باشد كه بر روي ويرانه هاي يك دژ ساساني بنا شده است و از اولين مساجد ساخته شده دوره اسلامي مي باشد و اغلب مورخين از زيبايي آن به نيكي ياد نموده اند.
سوغاتی، غذای محلی
ماهی، میگو و خرما معروف ترین سوغات روستای بندر طاهری است گردشگران این روستا می توانند انواع صنایع دستی روستا را نیز به عنوان سوغات خریداری کنند. انواع غذاهای خوش طعم ولذیذ محلی روستای بندر طاهری هم عبارتند از قلیه ماهی، ماهی سرخ کرده و میگو پلو.
هنر و صنایع دستی سیراف
صنایع دستی روستای بندر طاهری هم شامل گلابتون دوزی، منجوق دوزی و همین طور تولید اشیای تزئینی مانند آویزهای حلزونی، اشکال و احجام هندسی و ظروف صدفی، تزئینات آکواریوم، سبدهای حصیری، کفشک (دمپایی های حصیری) لیف و صنایع دستی چوبی ( تهیه شده از چوب های جنگلی خاص مناطق جنوب) می شود.
موقعیت جغرافیایی
این بندر مابین بندر کنگان و بندر عسلویه واقع شده است. اين بندر در فاصله ٢٤٥كيلومتري جنوب شرقي بوشهر، در ٤٠ كيلومتري كنگان، در ٣٤كيلو متري پارس جنوبي (غرب عسلويه) و ٣١٠ كيلومتري فيروزآباد ودر كنار ساحل نيلگون خليج فارس قرار گرفته است.
مسیر دسترسی
مسیر بوشهر، اهرم، خورموج دو بانده است. از خورموج تا کنگان و بندر طاهری جاده آسفالت دو طرفه است. کیفیت جاده متوسط است. به دلیل نامناسب بودن علائم هشدار دهنده راهنمایی و رانندگی، توصیه می شود شب هنگام در مسیر رفت و برگشت به سمت بوشهر نباشید. مسیر بندر طاهری به عسلویه از کیفیت بهتری برخوردار است. فرودگاه در شرق عسلویه واقع شده و فاصله آن تا بندر طاهری حدود 42 کیلو متر است. تاسیسات عظیم پارس جنوبی در عسلویه از نقاط دیدنی صنعتی و اقتصادی کشور محسوب می شود. اگر برای بازدید هر یک از مراکز فوق (عسلویه- سیراف) می روید حتما سری هم به دیگری بزنید.
منابع:
- gamnews.ir
- fa.wikipedia.org
- saghdoosh.com
- seeiran.ir
- irancities.ir
جاذبه‌های گردشگری شهر بندر کنگان
هتل های شهر بندر کنگان
پاسخ:
سایت گردشگری تریپ یار مسولیتی درباره هماهنگی شخصی جهت اجرای تور مابین بازدیدکننده سایت تریپ یار و صاحب شماره تلفن ثبت شده در بالا را ندارد.
من این اثر تاریخی رو از نزدیک دیدم بسیار زیباست و مکانی ایده آل برای کسانی که به مطالعه میراث تاریخی علاقه مند هستن.
