منطقه حفاظت شده کولگ، منطقه ای است که زیستگاه های متعددی دارد و وحوش متنوعی را در خود جای داده است. این منطقه با داشتن ۱۲ زيستگاه، ۳ تيپ گياهي، ۶ رودخانه دائمي، ۵ چشمه آب و حضور گونه هاي مهم حيات وحش همانند کل و بز، قوچ و ميش، پلنگ، سياه گوش و آهو زمينه را براي پژوهش بيشتر فراهم مي کند. همچنین وجود بناهاي تاريخي، زيارتگاهها، آثار طبيعي این منطقه را برای گردشگري، آموزش و حفاظت بيشتر مساعد کرده است. منطقه شکار ممنوع کولک ۷۶ هزار هکتار مساحت دارد که ۵۰ هزار هکتار آن به منطقه حفاظت شده ارتقا یافته است. این منطقه در حد فاصل رودخانه های مرزی کنجانچم و گدارخوش با اکوسیستم های کوهستانی و تپه ماهوری واقع شده است.
منطقه شکار ممنوع کولک به منظور حفظ و تکثیر نسل جانوران وحشی و احیا رستنی ها بویژه اعمال محدودیت شکار و صید و تیراندازی برای حفظ اکوسیستم طبیعی به مدت ۵ سال به عنوان منطقه شکار و تیراندازی ممنوع اعلام و تحت نظارت، حفاظت و کنترل ماموران اداره کل حفاظت محیط زیست استان ایلام قرار گرفت. وضعیت ژئومورفولوژی این منطقه متاثر از روند ساختارهای زمین شناسی آن است که از روند کلی زاگرس تبعیت می کند. پیچ خوردگی رشته کوه های منطقه به گونه ای است که امتداد شمال غرب به جنوب شرق را محورهای طاقدیس ها و ناودیس ها تشکیل می دهند. به این شکل، ارتفاعات موجود در منطقه واجد چنین روندی هستند که در نتیجه تاثیر خود را بر سایر موارد مانند رودخانه ها و به طور کلی شبکه زهکشی موجود در منطقه و جهت گیری ارتفاعات و دره ها باقی خواهند گذارد.
اقلیم کولگ
منطقه حفاظت شده کولگ منطقه ای کوهستانی و دشتی از سلسله جبال زاگرس است که سیمای آن از ارتفاعات و تپه ماهورهای ناهمگن و دره های عمیق تشکیل شده است. در ارتفاعات مختلف سیمای طبیعی منطقه نیز متفاوت خواهد بود. حداقل ارتفاع منطقه حفاظت شده ۲۰۰ متر از سطح دریا و حداکثر ۱۰۴۰ متر از سطح در ارتفاع دارد. پستی و بلندی منطقه حفاظت شده در تمام سطح منطقه یکسان نبوده و بیش از ۵۰ درصد آن کوهستانی است. کوه های کم ارتفاع و بریده بریده و دره های متعددی که در سطح منطقه است، مناظر زیبا و دلکشی را خلق کرده که ارزش گردشگری و زیبایی شناختی دارد. این منطقه به لحاظ داشتن منابع آبی، آثار تاریخی، فرهنگی و آثار فیزیکی - طبیعی جلوه های زیبایی دارد که دارای ارزش اکوتوریستی است. در منطقه شکار ممنوع عوامل طبیعی از قبیل افزایش تبخیر و تعریق بالا اکوسیستمی طبیعی پدید آورده اند.
گونه های حیوانی منطقه کولگ
منطقه حفاظت شده کولگ، زیستگاه های متعددی دارد و وحوش متنوعی را در خود جای داده است. وحوش اغلب در زیستگاه های مشرف بر خاک عراق و زیستگاه های خارج از مرز از امنیت بیشتری برخوردارند. کوه ها و دره های منطقه بهترین زیستگاه ها برای انواع وحوش از جمله خرس، گراز، کل و بز، سیاه گوش و پلنگ هستند. وجود مراتع خوب، داشتن پناهگاههای مناسب، وجود منابع آب و مسیر مهاجرت فصلی و... عواملی هستند که باعث شده اند زیستگاه های این منطقه علیرغم مورد تهاجم بودن همیشگی از سوی متخلفین و نیروهایی که سهولت امکان تردد و امکان دسترسی و گشت و گذار به داخل منطقه (و حتی خارج از مرز) را دارند، هنوز تعداد قابل ملاحظه ای از جمعیت کل و بز و قوچ و میش را در خود نگهداری نماید که این امر به دلیل موقعیت خاص زیستگاه های آن بوده و گرنه امکانات کنترل و نظارت بر این منطقه با توجه به وسعت زیاد آن و محدودیت های فراوان، علیرغم تلاش های مستمر و دلسوزانه گارد اجرایی محیط زیست استان به حدی نیست که جوابگوی نیاز این منطقه باشد. پاسگاه محیط بانی «تنگ تاریکه» در منطقه حفاظت شده «کولگ» مهران قراردارد. قابل ذکر است مناطق حفاظت شده کولگ، بیجار و چکر زیستگاه حیات وحش گونه های حائز اهمیتی همچون کل، بز، قوچ و میش در نوار مرزی استان ایلام و کشور عراق است.
منابع آبی
آب منطقه از طریق رودخانه ها تامین می شود که رودخانه های دایمی و فصلی را در بر می گیرند. یکی از این رودخانه ها، رودخانه گدارخوش است که از ارتفاعات کوه گنو سرچشمه می گیرد. این رودخانه از ۲۵ کیلومتری شمال غرب دشت صالح آباد عبور می کند. متوسط روان آب رودخانه در ایستگاه تخت خان حدود ۵ متر مکعب در ثانیه و ۱۴۹ میلیون متر مکعب در سال است. رودخانه شور شیرین مرز میانی منطقه حفاظت شده کولک را تشکیل می دهد و پس از به هم پیوستن انشعابات مختلف در طول مسیر خود زهکش اصلی محورهای شرق و غرب منطقه را در بر می گیرد و به سرخ رود نیز شهرت دارد. رودخانه کنجانچم از دیگر رودخانه هایی است که در مسیر منطقه حفاظت شده کولگ است و مراتع آنرا سیراب می کند. سرچشمه این رودخانه در داخل کوههای قلارنگ و چمن گیر ایلام در نقطه ای در شرق روستای طولاب با اختلاف ارتفاع ۱۹۰۰متر از سطح دریا و عرض شمالی ۳۳/۳۵ و طول شرقی ۴۶/۳۳ درجه واقع شده و در طول مسیر سرشاخه های دیگری نیز به آن اضافه می شوند. علاوه بر رودخانه های مزبور، چشمه های بسیار دیگری نیز در داخل و در مجاورت منطقه ممنوعه وجود دارند. این چشمه ها به نحوی در سرتاسر محدوده منطقه از لحاظ برخورداری از منابع آب مصرفی هیچ محدودیتی ندارند.
تهدیدات
با توجه به رشد جمعیت و افزایش بهره وری و فشار بر منابع طبیعی منطقه تخریب هایی را سبب شده که نتیجه کلی آن نابودی تدریجی گونه های مختلف گیاهی و جانوری در عرصه طبیعی این منطقه است. بهره برداری بدون فکر از منابع طبیعی و محیط زیست منطقه در گذشته های دور و نزدیک، موجب شده فشار های مضاعف که بر این منطقه وارد شود، بویژه چرای مفرط احشام و شکار و صید توان واقعی خود را در این خطه از دست بدهد. از سوی دیگر کشاورزی در زمین های شمال شرق و شمال غرب منطقه و شخم زدن در امتداد شیب ها عاملی جهت زیاد شدن عوامل فرسایش و بروز جریانات سطحی و سیلاب ها با شدت بیشتری شده است. به عنوان مثال، کشاورزان مناطق سرنی و صالح آباد قسمت هایی از مراتع سرسبز حاشیه ای مجاور محدوده ممنوعه را شخم زده و آنها را به زمین های زراعی کم بازده تبدیل کرده اند.
موقعیت مکانی
منطقه حفاظت شده کولک در ۸۰ کیلومتری جنوب غرب شهر ایلام و ۲۰ کیلومتری شمال شهر مهران قرار گرفته است.
منابع:
- iribnews.ir
- ilam.irib.ir
- sid.ir
- kojaro.com
