شهر تاریخی سیروان (شیروان) در لایه های زیرین سراب کلان به صورت نیمه مدفون با بقایای آثار معماری ارزشمند قرار دارد. این شهر از جمله مراکز زیست محیطی باستانی است که در دوره های میانکوهی زاگرس واقع شده است. وجود آب فراوان و چشمه های جوشان و رودخانه خروشان در این شهر یادآور همزادی توأمان آب و آبادی در ایران است. ترکیب معماری خاص و با شکوه با آب که مظهر پاکی و زایش و زندگی است از ویژگیهای ایرانیان باستان است. آنگونه که در فیروز آباد فارس وطاق بستان کرمانشاه و تخت سلیمان در آذربایجان غربی نیز دیده می شود سنت استفاده از سنگ و ملات، ساروج و گچ طبیعی یادآور شیوه های معماری قلعه دختر فارس و شهر تاریخی سیمره در دره شهر است. این امر به قول دمرگان باستان شناس فرانسوی مبنایی بر ساسانی بودن این شهر است. سنتی که تا سده های سوم و چهارم قرون اولیه اسلامی نیز در دره های میانکوهی زاگرس حفظ شده است. این شهر در دوران شکوه و عظمت خود مرکز ایالت ماسبذان از شهرهای مهم و آباد ایران دوره ساسانی بوده و وجود پلها و راه ها و محوطه ها و قلاع و سکونتگاه های باستانی در این مجموعه سنگی گویای اهمیت این شهر است. این مجموعه سنگی یکی از بهترین جاذبه های گردشگری غرب کشور محسوب می شود.
به نظر باستان شناس دکتر بهزاد فریادیان این شهر تاریخی در روستای سراب کلان که در بخش مرکزی شهرستان سیروان قرار دارد با قدمت بیش از ۱۶۰۰ سال یکی از زیباترین شهرهای مستحکم و تمام سنگی کشور است. کیفیت شهرسازی در ویرانه های این شهر ذوق معماری عصر ساسانی را نشان می دهد. در این شهر تاریخی میتوان برج و بارو، زیرزمین، سردابه و بناهای یک و دو طبقه دید که مصالح آنها سنگ و آهک و قطر دیوارها بین ۶۰ تا ۹۰ سانتیمتر است. مساحت این شهر تاریخی حدود ۱۵ هکتار است. هنوز در وسط روستا مجموعه اتاق های به هم پیوسته ای به صورت یک تل بزرگ دیده می شود که بر فراز آن، پی اتاق های مربع شکل طبقات بالایی ساختمان مشخص است. همچنین طبقه یا طبقات پایین هنوز سالم و پابرجا باقی مانده است. سبک معماری بناهای سیروان با برخی آثار از جمله شهر باستانی سیمره (دره شهر) و قلعه های موجود در پشته های کبیرکوه، بهرام چوبین و پل چم آب برده قابل مقایسه است. وقتی ساختمان های باقی مانده از سیمره را با بناهای سیروان مقایسه کنیم، می بینیم که سبک بنا، نوع طاق و نوع مصالح آن تقریبا یکی است. سیمره شهری با قصرها، کاروانسراها و خانه های مختلف است که خیلی از آنها هنوز پا برجاست. قلوه سنگ های به کار رفته در بناهای سیمره از کناره های رود سیمره مورد استفاده قرار گرفته است.
تهدیدات
مردم روستا از حدود یک قرن پیش تاکنون در این محل ساکن هستند که همین موضوع به این شهر تاریخی صدمات بسیاری وارد کرده است، مردم از سازه ها و اتاق های این شهر تاریخی و باستانی به عنوان کاهدان و گاهی خانه استفاده می کنند. همچنین سراب کلان از شمال شرقی به تپه تاریخی کلاه کلان محدود است. در سالهای اخیر مسئولان برای جابجایی روستا اقدامات مختلفی انجام داده اند که مورد توجه مردم روستا قرار نگرفته و مردم حاضر به جابجایی روستا نیستند. در حال حاضر به مردم روستا اجازه ساخت و ساز و عمران داده نمی شود چرا که هر گونه ساخت و ساز به این عرصه تاریخی صدمه وارد می سازد. مردم روستا بدلیل وابستگی به زمین های زراعی خود راضی به ترک این منطقه نیستند.
جاذبه های تاریخی منطقه
سیروان و تل ماسه های توبره ریز: درنواحی مرکزی این منطقه تل بزرکی است که تل شیروان نام دارد که احتمال زیاد مرکز فرمانروایی ایالات ماسبذان به مرکزیت سیروان باشد این تل در کنار رود خانه سیروان-سراب کلان واقع شده است که این اثر مربوط به دوره ماقبل تاریخ عصر حجر و در لایه های بالایی آن آثاری مربوط به دوره ساسانی وجود دارد. روستای کوهستانی سرابکلان به دلیل برخورداری از چشم اندازهای جذاب و متنوع طبیعی مانند جنگل، رودخانه و کوهستان های سرسبز و پوشیده از گیاهان دارویی و گلهای رنگارنگ، شرایط مناسبی برای گردشگری دارد.
موقعیت مکانی
روستای سراب کلان در ۱۲ کیلومتری جنوب غربی شهر لومار و ۵۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر ایلام قرار دارد.
منابع:
- فرمانداری سیروان
- fa.wikipedia.org
- hamshahrionline.ir
- magiran.com
- mehrnews.com
