انبارهای تاریخی روستای زید

متن کامل: انبارهای تاریخی روستای زید

بدون شک آثار پنهان گردشگری و تاریخی زیادی در استان ایلام وجود دارد که تاکنون اطلاعات این آثار پنهان در جایی عنوان نشده و تاکنون به طور کامل در خفا بوده اند.
روستای "زید" از توابع استان ایلام دارای آثار شگفتی است که وجود انبارهای تاریخی گندم در دل صخره های بزرگ که تاکنون شناسایی نشده اند یکی از این شگفتی هاست.

روستای زید در بین راه ایلام به دره شهر در 25 کیلومتری شهر دره شهر قرار دارد و یکی از روستاهای زیبای استان ایلام است.
این روستا به دلیل وجود "امامزاده تاریخی زید بن علی" به این اسم لقب گرفته است و این امامزاده از نوادگان امام موسی کاظم(ع) است و از گذشته تاکنون جایگاه بالایی نزد مردم داشته است.

دره های بسیار بزرگ و شگرفی که تاکنون در استان ایلام شناسایی نشده اند در این روستا قرار دارد که البته تعداد آنها بیش از پنج تا شش دره بزرگ است.

دره های بزرگی پشت روستای زید قرار دارند و فاصله چندان زیادی با روستا ندارند ولی بسیار بزرگ و خطرناک هستند. برای دیدن این دره ها باید حتما لوازم کوهنوردی به همراه داشت.

روستای زید با 100 خانوار و 800 نفر جمعیت از روستاهایی است که طرح هایی در آن به طور ناقص اجرا شده است.

اما دره های بزرگ و زیبای روستا ما را به سمت خود می کشاند و می توان از نزدیک شاهد زیبایی های دره ها باشیم. از طرفی آثار پنهانی و تاریخی در دره ها دیده می شود که تا پیش از این کسی راجع به انبارهای تاریخی گندم چیزی در استان ایلام عنوان نکرده است.

البته در انتهای روستا، خانه قدیمی وجود دارد که نشان می دهد این خانه با آن انبارها ارتباط دارد. طبق گفته اهالی روستا این انبارهای گندم متعلق به 700 تا 800 سال پیش است و تاکنون کسی بر روی این انبارها مطالعه نکرده است.

این انبارها به گونه ای بسیار زیبا و عجیب بر روی صخره های بزرگ با گل و سنگ و چوب درست شده اند و مردم آن زمان از انبارها برای ذخیره گندم استفاده کرده اند و طوری طراحی شده اند که گندمها در این محل تا سه سال ماندگاری دارند و خراب نمی شوند. ایلامی ها اگرچه همیشه از ساخت این انبارها استقبال کرده اند اما اوج ساخت و ساز و کاربرد این انبارها به دوران اسلامی به خصوص صفویه و قاجاریه برمی گردد. در واقع، اگر تاریخ این روستا را پیگیری کنید، در سال 1320 که در ایران قحطی رخ داده بود، انبارهای بیشتری ساخته شد

وجود این انبارهای گندم در دل صخره ها از یک طرف برای ماندگاری و ذخیره گندم و از طرفی برای جلوگیری از تهاجم راهزنان طراحی شده است که با توجه به وجود دو صخره روبروی هم نشان می دهد که در این مکان امنیت نیز مد نظر قرار گرفته است.

نزدیک صخره ها که بشویم شگفتی ساخت این انبارها بیشتر به چشم می خورد که تعداد آنها نیز بیش از 30 انبار است.

وجود این انبارهای تاریخی گندم در دل صخره ها و چنین ارتفاعاتی انسان را به شگفتی وا میدارد که چگونه امکان دارد در گذشته با امکانات کم ساخته شده باشد.

طبق گفته بعضی از اهالی روستا در بعضی از انبارهای تاریخی گندم به خصوص در ارتفاعات بالاتر اشیایی وجود دارد که امکان بیرون کشیدن آنها وجود ندارد. این انبارها از سنگ و گچ نیم کوب ساخته شده اند و ابعادی در حدود یک و نیم در نیم متر و دو در یک متر دارند. انبارهای صخره ای ایلام در میان محلی ها به نام «تاپو» یا «مرز» شناخته می شوند. تاپوها معمولا در محل استقرار موقت عشایر، یعنی در محل قشلاق و ییلاق آنها و در مناطق بخصوصی که اغلب روی صخره‌هابودند، به شکل مخروطی ایجاد می‌شدند و دریچه ای روی هر کدام از آنها وجود داشت تا ریختن و برداشتن غلات ساده تر باشد. در این سال ها، بلوط تنها میوه‌ای بود که در انبارها ذخیره می شد. ساکنان این مناطق تلخی بلوط را می گرفتند، آن را آرد می کردند و در انبارها ذخیره می‌کردند.

جالب است بدانید که تا همین 60 ـ 50 سال پیش در روستای زید انبارهای صخره ای هنوز محل نگهداری غلات بودند اما این روزها فقط در مناطق صعب‌ العبوری که رفت و آمد و حمل غلات دشوار است، از آنها استفاده می شود.

در دره بزرگ روستا دو صخره روبروی هم هستند و جالب اینکه در دل هر دو صخره این انبارهای تاریخی گندم ساخته شده است.

در این صخره نیز انبارهای تاریخی گندم به همان شکل که بر روی صخره اولی ساخته شده بود، بنا شده اند و در واقع در این مکان انبارهای تاریخی زیادی وجود دارد.

هر چند در این زمینه مطالعاتی انجام نشده و نمی توان قدمت این انبارهای گندم را به طور دقیق تخمین زد ولی وجود این انبارها در دل صخره ها و نحوه ساخت آنها خالی از لطف برای بازدید گردشگران نیست هر چند در روستا مکانهای دیدنی گردشگری زیادی وجود دارد.

اما در کنار این همه انبار تاریخی گندم، یک انبار به طور ویژه و تنها در دل صخره ها ساخته شده است و با دیگر انبارها تفاوت دارد.

این انبار تاریخی مخصوص ذخیره نمک بوده است که به طور جداگانه در آن سوی انبارهای گندم ساخته شده است.

شاید واقعا نکات جالب دیگری هم در این انبارها وجود داشته باشد که از چشم ما پنهان باشد ولی باید با مطالعه و پژوهش و بررسی دقیق، این انبارها را مورد کاوش قرار داد.

اما در کنار انبارهای تاریخی گندم و نمک، دو آسیاب تاریخی در بین دره یعنی وسط دو صخره قرار دارد که نشان می دهد روزگاری این منطقه محل اصلی گندم و آسیاب گندم که در زندگی گذشته حرف اول تغذیه مردم را می زده، داشته است.

به طور کلی با توجه به وجود خانه های قدیمی، انبارهای گندم و نمک و آسیاب ها می توان گفت این دره به لحاظ طبیعی و تاریخی می تواند در کشور معرفی شود و مورد استناد برای بسیاری از مطالعات تاریخی قرار گیرد چه بسا اطلاعات ارزشمندی را به محققان در این زمینه بدهد.

مکان دیگری که دراین روستا شاید برای گردشگران جالب بنظر برسد قبرستان قدیمی این روستا است که دیدن نقش ونگارهایی که روی بعضی از سنگ مزارها به چشم میخورد خالی از لطف نیست.
البته لازم به ذکر است این روستا در فصل تابستان بسیار گرم است و بهترین موقع برای بازدید ازاین روستا فصل بهار و پاییز است چرا که علاوه بر آثار تاریخی، ایجاد آبشارهای طبیعی در فصل بارش، زیبایی این روستا را دو چندان میکند.