پنج برار محدوده ای تاریخی است که در کوهپایه های جنوبی کوه کاسه ماس، مشرف بر دشت مور موری واقع شده و قلعه پنج برار یکی از این آثار محسوب می گردد. ویرانه های این قلعه بر بلندی های شرقی مشرف بر رودخانه پنج برار همچنان باقی است. پستی و بلندی های متعدد، دره رودخانه پنج برار و تپه ماهورهای جنوبی، توپو گرافی این منطقه باستانی را شکل می دهد. از بناهای داخلی قلعه به جز پی یک اتاق، هیچ بنای دیگری باقی نمانده است. حصار پیرامونی دژ مانند سایر آثار نواحی کوهستانی زاگرس با مصالح سنگ و گچ بنا شده است. تراکم آوار موجود در کنار پی بنا نشان دهنده ارتفاع دیوار و دژ قلعه است. سنگهای نسبتاً بزرگ که از سنگهای رودخانه ای و بومی منطقه است، در این بنا به کار رفته و در مواردی سنگهای جور شده مورد استفاده قرار گرفته است. منطقه پنج برابر تقریباً در فاصله ۷ کیلومتری از مرکز بخش کلات مور موری قرار دارد که به نظر می رسد اهالی مور موری در قرون گذشته در این محل سکونت داشته اند. عرض دیوار دژ در پی به یک و نیم متر می رسد. حصار این قلعه تقریباً مربع شکل بوده و نظم هندسی خاصی بر معماری بنا حاکم است. در چهار گوشه بنا که دایره ای شکل ساخته شده محل و جایگاه نگهبانی قلعه می باشد که با همان مصالح گچ اندود شده است. در این بخش از بنا سوراخ هایی تعبیه گردیده که برای دید نگهبان و حفاظت از ساکنان قلعه مورد استفاده قرار می گرفته است. آثار ویرانه بناهای دیگری در شمال و شرق قلعه دیده می شود که به نظر می رسد محل سکونت ساکنان شهر پنج برار باشد. در حاشیه غربی این مکان رودخانه پنج برار قرار دارد که آثار آسیاب های فراوانی از دوره های گذشته تا عصر حاضر در کناره های آن به جای مانده است. قلعه فعلی متعلق به دوره اسلامی است اما پی بنا و شواهد موجود بر سطح زمین های پیرامون خصوصاً سفال های خشن با شاموت سنگریزه نشان می دهد که در دوران مختلف تاریخی از سکونتگاه های منطقه بوده است.
منابع:
- jazebeha.com
- fa.wikipedia.org
