کاخ سلیمانیه در دوره فتحعلی شاه قاجار برای اقامت تابستانی در باغ بزرگی که هم اکنون دانشکده کشاورزی است بنا شده است. کاخ سلیمانیه و باغ زیبای مقابل آن و نیز ساختمان هایی که جهت ملازمین موکب شاهی تعبیه شده بودند، مجموعه اقامتی و فرماندهی کوچک و بسیار زیبایی را ایجاد کرده بودند که در حال حاضر ساختمان های ملازمین شاهی از بین رفته است. در تالار این بنا، دو نقاشی روی دیوارها کشیده شده که یکی تصویر آقا محمدخان و دیگری تصویر فتحعلی شاه و اطرافیانشان است. در تابلوی بارعام فتحعلی شاه، سلیمان میرزا به صورت کودکی در کنار تخت طاووس تصویر شده است.
تاریخچه
در یکی از تابلوهای نقاشی تالار اصلی کاخ، در پای تخت فتحعلی شاه تاریخ (۱۲۲۸) خوانده می شود. میتوان احتمال داد که ساختمان بنای اولیه در سال ۱۲۲۵ آغاز شده و در سال ۱۲۲۷ فتحعلی شاه دستور تکمیل و گسترش این مجموعه را داده که با این حساب در این سال بنای اصلی (کاخ ) به بنای اولیه الحاق شده و در سال ۱۲۲۸ ه.ق با تکمیل تزئینات داخلی به پایان رسیده است. فرهاد میرزا زمان احداث بنا را در سنهٔ یک هزار و دویست و بیست و شش دانسته و از حاجی محمد حسین خان صدر اعظم اصفهانی به عنوان سازندهٔ بنا نام برده است. گاسپار دروویل، افسر فرانسوی که در همان سال های ساخت این ساختمان در ایران به سر می برده، در سفرنامه خود روایت متفاوتی ارائه می کند. به گفته او محمد علی میرزا دولتشاه پسر بزرگ فتحعلی شاه که از تعیین عباس میرزا به ولیعهدی خشمگین بود، برای اثبات لیاقت خود، با سلیمان پاشا والی بغداد وارد جنگ شد و او را شکست داد و غرامت جنگی هنگفتی از او گرفت. او تمام پول را برای فتحعلی شاه فرستاد تا به این ترتیب نزد او محبوبیتی کسب کند. فتحعلی شاه با پولی که بدست آورده بود، این کاخ را بنیان گذاشت و نام آن را سلیمانیه نهاد تا خاطره شکست سلیمان پاشا را زنده نگاه دارد.
ویژگیهای معماری
ساختمان کاخ سلیمانیه بنایی است آجری، متقارن و کشیده به نسبت پنج به یک با سقف شیروانی و دارای تمامی مشخصه ها و مولفه های سبک معماری دوران قاجار که می توان آنرا از جمله ساده ترین، زیباترین و با احساس ترین ساختمان های دوران خود دانست. تالارها، ارسی ها، نقاشی ها، آینه کاریها، قوس های نیم دایره نما، سقف شیروانی، تناسبات نما و نقشه، دواشکوبه (طبقه) بودن آن، همگی از جمله خصوصیات بارز کاخ سلیمانیه بوده که در ترکیب نهایی و بسیار ساده خود و در کنار مجموعه ساختمان ها و باغ پیرامونی، منجر به شکل گیری ساختمانی مطلوب، با هویت و صمیمی شده است. این ساختمان از آجر و خشت با تیر‌ها و مهاربند های چوبی ساخته شده است. تالارها و فضاهای داخلی از انواع تزئینات، شامل نقاشی های دیواری بزرگ و آینه کاری ها با سقف چوبی و همچنین تزئینات گچی اندود شده و نمای بیرونی ساختمان دارای قاب های آجری، جرزها اندود گچ و خاک و اندکی نقش و نگار دارد. ساختمان کاخ آجری است و نمای آن تزئینات ویژه ای ندارد. بنای این کاخ روی پیلوت ساخته شده که در زمان خود نوعی نوآوری به شمار می رود. در شرق ساختمان کاخ برجی در ۵ طبقه ساخته شده بوده که هم اکنون تنها ویرانه های طبقه همکف آن باقی مانده است. ساختمان کاخ دارای دو اشکوب است؛ طبقه همکف حدودا به صورت پیلوتی های امروزی و به منظور قرارگیری برخی از فضاهای خدماتی کاخ در نظر گرفته شده و طبقه دوم که از طریق دو راه پله در دو سوی ساختمان قابل دسترسی است، شامل تالار مرکزی بزرگ و اتاق های دو سوی آن است که به منظور اتاق های استراحت ساخته شده است. از نکات بسیار جالب در این بنا برونگرایی محض این بنا است، به طوریکه پنجره های بسیار بزرگ و کم عرض ساختمان باعث شده فضاها از دو سو به محوطه بیرونی چشم اندازی وسیع داشته باشند و همچنین در تمام ساعات روز نورگیری کنند که این امر خود باعث شده فضاهای داخلی مملو از نور و روشنایی شوند. تمامی اجزا و عناصر ساختمان شامل فضاها و نما، جرزها و پله ها، نسبت به محور میانی بنا متقارن بوده و ساختار بسیار ساده ای دارد. این امر با توجه به کشیدگی و عمق کم فضاها، فضایی بسیار روشن، شفاف و سبک را در ادامه باغ های زیبای مقابل آفریده است. این مجموعه در حال حاضر جای خود را به دانشکده کشاورزی کرج داده و قسمت هایی از بقایای بنای این مجموعه در ضلع جنوبی دانشکده دیده می شود. تنها آثار باقی مانده از گیاهان این باغ قسمت هایی از درختان باقی مانده که چنارهای کهنسالی هستند نیز در قسمت در شمالی و غربی و در مزرعه تحقیقاتی دانشکده دیده می شود.
موقعیت مکانی
کرج، بلوار امامزاده حسن، خیابان شهید کیان پور. این بنا در حد فاصل بلوارهای شهید چمران و امامزاده حسن، در محل کنونی دانشکده کشاورزی واقع شده است. برای رسیدن به کاخ سلیمانیه ابتدا باید خود را به میدان امام حسین (ع) کرج برسانید. سپس وارد بلوار هفتم تیر شوید. پس از ورود به بلوار، ورودی کاخ در اولین کوچه از سمت راست به نام کوچه شهید کیانپور، جنب مدرسه استقلال واقع شده است.
منابع:
- وزارت میراث فرهنگی
- fa.wikipedia.org
- kojaro.com
