رهگذاران و رانندگانی که در حاشیه جاده قدیم هشتگرد به کرج عبور و مرور می کنند، کمی بعد از شهر هشتگرد به شهرکی می رسند که ینگی امام نام دارد. ینگی امام یکی از روستا‌های کهن شهرستان ساوجبلاغ است که امامزاده، کاروانسرا و تپه ای تاریخی را در خود جای داده است و اکنون به عنوان شهرک ینگی امام شناخته می شود.
کاروانسرای ینگی امام
به فاصله کمی از آرامگاه امامزادگان هادی و علی النقی و حدود ۱۰۰متر از سمت جاده کرج-هشتگرد، کاروانسرای ینگی امام قرار دارد. داخل کاروانسرا حیاطی وسیع با صفه یا ایوان هایی در چهار گوشه بنا، تاریخ ایلخانی را به تصویر کشیده است. طرح کلی کاروانسرا مستطیل شکل است. این کاروانسرا در ابتدای جاده هشتگرد و ۱۰۰ قدمی جاده کرج –قزوین در ینگی امام قرار گرفته و در گذشته در مسیر ری و قزوین برای استراحت مسافران ساخته شده است. این کاروانسرا در دوره ای از تاریخ اهمیت بسیار داشته و گفته می شود که از نظر معماری نیز جزو معماری های زیبا تقسیم بندی می شود. در داخل کاروانسرا حیاط وسیعی وجود دارد که با صُفه یا ایوان هایی در چهار گوشه بنا، به هشت ضلعی تبدیل شده و چنان می نماید که در بنای آن از طرح مساجد و یا مدارس چهار ایوانی پیروی شده باشد. نکته قابل توجه در این بنا، به کار بردن آجرهای تراش دار در نبش اغلب جرزها است که به صورت هلال درآمده و جرزها جلوه ای جالب یافته اند. کاروانسرای ینگی امام چهار ایوانی و دارای ۲۴ حجره است و در هر ضلع کاروانسرا شش حجره وجود دارد. پوشش حجره ها تاقی، از نوع تاق چهار گرده پوش است. بنا به روایتی "لرد کرزن نایب السلطنه هندوستان در سفر خود طی سال های 1885 و 1895 میلادی و «یوشیدا ماساهارو» نخستین فرستاده دولت ژاپن به ایران در عصر قاجار، از تناسب و زیبایی تحسین برانگیز این کاروانسرا سخن به میان آورده اند." همچنین میرزا حسین فراهانی این کاروانسرا را منزلگاه مسافران محترم ذکر کرده است. آجرهای تراشدار در نبش اغلب جرزها که به صورت هلال درآمده به جذابیت کاروانسرا افزوده است. فضای شترخان یا اصطبل محل استراحت حیوانات بوده است. این فضا در دور تا دور بنا، در قسمت پشت حجره ها قرار دارد و در سراسر بنا تعبیه شده که در چهار طرف به همدیگر راه داشته ولی در سالهای اخیر به علت دخل و تصرفات صورت گرفته با انجام دیوار کشی ها این فضا در بعضی از قسمتها مسدود شده است. پوشش این فضا به صورت تاق و تویزه است و تاقها اکثرا چهارگرده پوش هستند اما در بعضی از قسمتها تاق کژاوه هم مشاهده می شود. این فضا دارای چهارگنبد از نوع کلنبو که در چهار گوشه کاروانسرا قرارگرفته است می باشد. همچنین در این بنا شاهد دو فضای شاه نشین که در ضلع های شمالی و غربی کاروانسرا قرار دارند هستیم که سقف این بناها با چوب پوشیده شده است که سقف تیر پوش چوبی واقع در ضلع شمالی، الحاقی دوره قاجار است و سقف اصلی به صورت تاق آهنگ بوده است. این کاروانسرا در حال حاضر دارای هفده ایوانچه و پوشش ایوانچه ها تاق آهنگ است. (ایوانچه فضایی است که در قسمت جلوی حجره ها قرار می گیرد.) این بنا میراثی به جا مانده از دوره اسلامی ایلخانی است که در تاریخ ۲۵ اسفند ماه سال ۱۳۷۹ به شماره ثبتی ۳۵۰۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. سالها ژاندارمری وقت محوطه کاروانسرای ینگی امام را به یک پادگان نظامی تبدیل کرده بود و بخشی از آن نیز به راهنمایی و رانندگی واگذار گردید. همچنین محوطه بیرونی این کاروانسرا حداقل برای یک دهه به قبرستان خود روهای فرسوده و اسقاطی تبدیل شده بود، پس از منحل شدن ژاندارمری و انجام تغییرات ساختاری در نهادهای انتظامی، این محوطه بدون تعیین تکلیف مالکیت رها شد تا اینکه با توافقات شهرداری هشتگرد از توابع شهرستان ساوجبلاغ برای مصون نگاه داشتن این اثر تاریخی، اقدام به دیوارکشی به دور کاروانسرای ینگی امام کرد. پس از آن شهرداری هشتگرد نیز به جمع نهادهایی که خود را مالک این محوطه تاریخی می دانستند، اضافه شد. در نهایت مقرر شد که میراث فرهنگی مالکیت این محوطه را بر عهده گیرد. پروژه مرمت تپه ینگی امام از سال ۹۷ آغاز شد و به خاطر بازسازی طولانی مدت چند سالی است که در‌های آن به روی عموم بسته شده است.
امامزاده
بنای امامزاده مربوط به دوره صفویه تا قاجار است که در خرداد ۱۳۸۱ از سوی سازمان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. ورودی امامزاده در جهت شمال و مقابل روستا است و از جاده کرج-هشتگرد تنها نمای پشت یا جنوبی آن مشاهده می شود. روی یکی از چند کاشی که داخل محراب کار گذاشته شده، چنین آمده است: «یادگاری استاد مرتضی ولد استاد محمد باقر امین ۱۳۱۱». مرقد امامزاده به صورت سکوی بلند با کاشی های عادی فیروزه ای پوشیده شده و در بدنه شمالی آن چهار کاشی بر جسته ستاره ای شکل آبی رنگ دوره قاجار قرار دارد. ضریح چوبی روی مرقد بسیار ساده ساخته شده و تاریخ آن، سال ۱۳۵۴هجری قمری است. در پاشنه ورودی بنا، سنگ قبری قرار دارد که متعلق به تاریخ ۱۰۷۲ است. گنبد بنا به صورت هرم ۱۲ ترکی بوده و در رأس آن تزئیناتی به شکل زیگزاگ های سیاه رنگ و در قسمت های دیگر قاب سازی با طرح هندسی دیده می شود. در مجموع، بنای امامزاده آجری چهار گوش است که از دو قسمت ایوان شمالی در جلو و حرم اصلی در پشت تشکیل می شود. مدخل شمالی ورودی اصلی به امامزاده نیز آجری و در هر دو طرف دو طاقنمای جانبی دارد. این بنا که از آثار دوره صفوی است، گذشته از تعمیرات دوره قاجار، در سال ۱۳۴۷ شمسی نیز از سوی سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران تعمیر شده است.
تپه تاریخی
سمت چپ ورودی شهرک ینگی امام تپه ای تاریخی قرار گرفته که به تپه ینگی امام معروف است. این تپه به فاصله کمی از امامزاده و کاروانسرا در حاشیه جاده کرج-هشتگرد قرار دارد. سالها قبل، آثار و علایم معماری روی آن نمایان بوده که به مرور زمان از میان رفته است. در بارهٔ تاریخ نگاری تپه مزبور پیش از انجام حفاری های باستان شناختی نمی توان سخن گفت؛ اما وجود تکه های فراوان سفال در سطح آن و کشف آثار به صورت تصادفی به هنگام تعریض جاده از تاریخی بودن تپه حکایت دارد. بر اساس کاوش های باستان شناسی که طی دو فصل و در سال های خیر انجام شده آثاری از دوره میانی اسلامی در سطوح آن کشف شده است. البته در بخش میانی تپه آثار قلعه تاریخی کشف شده که حائز اهمیت است.
منابع:
- mehrnews.com
- iribnews.ir
- fa.wikipedia.org
