تپه های تاریخی خوروین

آدرس:
البرز، ساوجبلاغ
زمان بازدید:
آزاد
تعطیلی هفته
ندارد
تعطیلات سالانه
ندارد
بلیط ورودی
رایگان
بلیط اتباع خارجی
رایگان
چکیده: تپه های تاریخی خوروین

روستاي خوروين از سکونت گاه هاي بسيار کهن انساني است. این روستا محوطه ای تاریخی متعلق به نه هزار سال قبل دارد که شامل تپه های متعدد است و گنج تپه یکی از آنهاست. آثار تاریخی گنج تپه خوروين که تاکنون بدست آمده، به هزاره هاي دوم و سوم قبل از ميلاد مي رسد. چند متر پایین ‌تر از سطح گنج تپه، گورستانی چند هزارساله با اشیایی عجیب مدفون است.

مشخصات کلی
نام
تپه های تاریخی خوروین
قدمت
نه هزار سال
پیشنهادات
بخش های مهم برای بازدید
گنج تپه و گورستان تاریخی منطقه
نزدیکترین جاذبه های گردشگری
روستای خوروین
مسیر دسترسی
آدرس
البرز، ساوجبلاغ
امکانات
پوشش شبکه
متن کامل: تپه های تاریخی خوروین

در یک کیلومتری روستای خوروین، تپه قدیمی نسبتاً بزرگی به نام گنج تپه قرار دارد، در قسمت جنوبی گنج تپه، تپه ای جلب توجه می کند که سیاه تپه نام گرفته، دامنه جنوبی این تپه محل سکونت اقوامی است که حدود هزاره دوم قبل از میلاد مسیح در آن حوالی سکونت داشته اند. گنج تپه یک تپه طبیعی است که بعداً به گورستان تبدیل شده، که شامل گورستان‌ های باستانی و قدیمی مربوط به هزاره‌ های پنجم ق.م است که نوع خاصی از خاکسپاری مردگان به صورت دراز کش و تا خوردگی زانو به سمت خورشید به همراه سفالینه ‌ها و ابزار فلزی درون گور را می ‌توان در این محوطه باستانی دید. ارتفاع گنج تپه حدود ۲۰ متر و ارتفاع سیاه تپه حدود ۷ متر است که اطراف سیاه تپه را افراد محلی تسطیح و قسمت هایی از این تپه با زمین های کشاورزی ادغام شده است. داده های فرهنگی از جمله سفالینه ‌های خوروین با بیشتر سفالینه های منطقه و مناطق همجوار مانند سرخاب، سلطان آباد، تینال تپه، گازرسنگ، قیطریه تهران، سگزآباد قزوین و بسیاری نقاط دیگر قابل مقایسه است.


کاوشهای باستان شناسی خوروین
در سال ۱۳۲۷ هجری شمسی در بازار عتیقه فروشان تهران تعدادی از اشیای زیر خاکی که با شیوه خاصی ساخته شده بودند خرید و فروش می‌ شد، اداره کل باستان شناسی وقت پس از اطلاع موفق شد محل دقیق کشف این اشیا را پیدا کند و تصمیم گرفت در آن محل کاوش‌ هایی به عمل آورد. حفاري‌ هاي علمي صورت گرفته طي دو دوره در سال‌ هاي ۱۳۲۸ ه.ش توسط محمود راد و علي حاكمي باستان‌ شناس انجام شده است. در خرداد ۱۳۲۸  تعدادی ظروف مربوط به عصر آهن از درون تعدادی گور به دست آمد. آثار و اشياي يافت شده از خوروين شامل كوزه‌ ها و ظروفي به شكل قوري، نعلبكي و ظروف تشتكي شكل و صافي شكل، تنگ ‌ها، كاسه‌ ها، خمره‌ ها، بشقاب‌ ها، جام‌ و شيشه و برخي ظروف مذهبي و تشريفاتي است. اين آثار تنها حاصل يك فصل كاوش و حفاري علمي بوده و پيش از اين آثار بسياري از اين منطقه به طور قاچاق از كشور خارج شده است. آخرين پژوهش‌ هاي علمي و اصولي در سال ۱۳۳۳ نيز توسط هيات بلژيكي به سرپرستي لوئي واندنبرگ صورت گرفته كه در آن زمان آثار بسياري از ايران خارج و به بلژيك منتقل شده است. باستان ‌شناسان با توجه به نحوه دفن مردگان به شيوه مهرپرستی، دریافتند که ساكنان منطقه خوروين از پیروان آیین میترا بوده اند. بر اساس كاوش هاي انجام شده مشخص شد اجساد مردگان در گورستان‌هاي تاريخي خوروين رو به آفتاب و با لباس و لوازم و زيورآلات متعلق به خود فرد دفن شده اند. سرامیک ‌های خوروین به دست آمده همه سیاه یکدست و یا خاکستری مایل به سیاه بودند و در میان آنها نیز سفال های آبی زغالگون به وفور وجود داشت و ادوات مفرغی از این تپه به دست آمد. ظرف های سفالی این دوره سیاه، خاکستری تیره و قرمز رنگ است، در خوروین سفالینه ‌هایی شبیه به مجسمه پرندگان پیدا شده که روی آنها برآمدگی هایی دیده می‌ شود. از این ظرف ها در مراسم خاکسپاری مردگان استفاده می ‌شده است. بعضی از سفال های خوروین دارای خصوصیات هنر فلزکاری هم هست، این سفال ها به ظرف های فلزی گیلان و مازندران شباهت دارند. بررسي ‌هاي صورت گرفته در منطقه حدود ۶۰ تپه باستاني را نشان مي‌ دهد كه طبق گزارش‌ هاي ارائه شده توسط كارشناسان مي ‌توان با كشف آهك در منطقه كه احتمال آن دور از ذهن نيست، قدمت آنرا به پيش از تاريخ باستان مصريان رساند. از مجموعه محوطه تاريخي خوروين تنها گنج تپه به شماره ۱۰۸۲۷ در فهرست آثار ملي قرار گرفته است.

پرفسور واندنبرگ بلژیکی پنج سال پس از کاوش‌ ها کتاب «قبرستان خوروین» را می ‌نویسد که توسط عیسی بهنام ترجمه شده است. در این کتاب آمده است: «اینجا گورستان پیش از تاریخ است. عصر آهن و دوران سفال خاکستری است. هزاره دوم و هزاره سوم پیش از میلاد. گنج تپه، تپه ‌ای طبیعی در ادامه کوه های جنوبی البرز است که تپه‌ های ماهوری در بخش جنوب و شرق آن در سه هزار سال پیش محل تدفین بوده است. آثاری هم که از این گورستان‌ به دست آمده بیشتر اشیاء آیینی و مذهبی هستند که در آن زمان مردم اعتقاد داشتند، باید با خودشان دفن شود.» به گفته او، تا کنون محوطه خوروین کاوش علمی نشده در حالی که این سایت اهمیت بسیاری در زمینه در پژوهش‌ های علمی دارد.

مطابق كاوش ‌هاي انجام شده از اواخر قرن نوزدهم تاكنون كه در نواحي مختلف ايران از مغان تا گرگان (دامنه شمالي البرز) و آذربايجان و قسمت جنوبي دامنه البرز و مشرق ايران انجام گرفته است، آثاري چون اشياء سفالي و مفرغي گنج تپه خوروين به دست آمده كه كم و بيش از لحاظ سبك و اسلوب ساخت با يكديگر شباهت دارند و همچنين معلوم شد كه قدمت اقوامي كه از ظروف سفالي سياه ‌رنگ استفاده مي‌ كردند تقريبا از نيمه اول هزاره دوم پيش از ميلاد شروع مي ‌شده و تا اوايل هزاره اول پيش از ميلاد ختم مي  ‌شده است و چون اقوام مزبور داراي عقاید و اسلوب صنعتي مشترك بودند بايد آنان را از يك نژاد دانست كه اوضاع طبيعي و موقعيت محلي هر ناحيه تغييرات جزئی در شكل و سبك ظاهري اشيا و طرز زندگي آنان به وجود آورده است.


بازگشت آثار تاریخی خوروین از بلژیک
مهمترین موضوعی که در ارتباط با خوروین جلب توجه می ‌کند پرونده قضایی میان ایران و کشور بلژیک در مورد ۳۴۹ اثر تاریخی متعلق به این منطقه است که در سال ۱۳۴۴ به طور غیرقانونی توسط یکی از دیپلمات‌ های این کشور از ایران خارج شده بود. پس از این که دولت ایران از وجود این اشیا عتیقه در موزه ای در شهر «گنت» بلژیک مطلع شد، در سال ۱۳۶۰ در محاکم بلژیک طرح دعوی کرده و خواهان بازگشت این اشیا به کشور به دلیل خروج غیرقانونی آن و رعایت نشدن قوانین و مقررات کشور مربوط به حفظ آثار ملی و سایر قوانین کشور شده بود. دادگاه بلژیک در سال ۱۳۷۷ دعوای ایران مبنی بر مالکیت و استرداد این اشیا به ایران را رد کرد؛ اما در اثر تلاش و دفاعیات حقوقی که به عمل آمد و به دنبال جلسه رسیدگی مهر ماه ۱۳۹۲ در دیوان عالی کشور بلژیک، رای دادگاه بلژیک نقض شد و دادگاه استیناف به موجب رای آبان ۱۳۹۳، ادعاهای مدعی مالکیت این اشیا را رد کرده و مالکیت ایران روی مجموعه اشیا عتیقه و آثار باستانی خوروین را محرز دانست و حکم صادر کرد که این مجموعه باید به دولت ایران مسترد شود. سرانجام این اشیا تاریخی در ساعت ۲۱ چهارم دی ماه سال ۹۳ با پرواز چارتر به تهران بازگردانده شد. متاسفانه به دلیل نبود مکان مناسب برای نگهداری این آثار در استان البرز، این اشیا در موزه ملی نگهداری می ‌شود. استان البرز با جمعیت سه میلیونی خود هنوز موزه مردم شناسی ندارد و این موضوع به عنوان یکی از ضعف ‌های اصلی حوزه فرهنگ استان محسوب می ‌شود.


معضلات
گفتنی است سایت نه هزار ساله خوروین که شصت تپه مجزا را در بر گرفته سال های طولانی است که بر اثر حفاری و کاوش های غیر مجاز به شدت آسیب دیده و به گفته کارشناسان میراث فرهنگی شکل اصلی این تپه ها تغییر یافته است. اين تپه‌ هاي باستاني به گواه باستان‌ شناسان، قابليت و پتانسيل‌ هاي نهفته بسياري به منظور كاوش و حفاري ‌هاي علمي دارند و مي‌ توانند بسياري از ابهامات ايجاد شده در تاريخ ايران را بازگویی کنند و اسرار بسياري از نحوه زندگي، عملكرد و تمدن مردم ايران باستان را آشکار كنند. اين همه در حالي است كه اين سايت تاريخي اكنون بدون حفاظت و رسيدگي رها شده است. سايت تاريخي خوروين اگرچه مورد حفاري علمي قرار گرفته و آثار بسيار حايز اهميتي از آن يافت شده است اما هنوز تمام اين سايت در فهرست آثار فرهنگي-تاريخي كشور به ثبت نرسيده است تا از حمايت ‌هاي قانوني در سطح گسترده بهره ‌مند شود.


موقعیت مکانی
سايت تاريخي خوروين در ناحيه مركزي در حدود هشتاد كيلومتري شمال غرب تهران در شمال جاده كرج به قزوين و در شهرستان ساوجبلاغ نزدیک روستای خوروین قرار دارد.

 

منابع:

  • yjc.news
  • paarsee.blogfa.com
  • fa.wikipedia.org
  • cgie.org.ir
شما هم می توانید در این مورد نظر دهید: