کاشان یکی از شهرهای تاریخی ایران و بخشی از استان زیبای اصفهان است. موزه ملی کاشان یکی از مکان های جذاب برای توریست های داخلی و خارجی است. این موزه در باغ زیبای فین و به دست مرحوم سید محمدتقی مصطفوی مدیر کل سازمان باستان شناسی در دهه چهل بنیان گذاری شد. در واقع، این موزه از جمله قدیمی ترین موزه های ایران است. این گنجینه ارزشمند، از معدود بناهایی است که از ابتدا تنها برای ساخت موزه طراحی شده است.
تاریخچه
موزه ملی کاشان بر روی مخروبه های خلوت نظام الدوله ساخته شده است. این خلوت در سال ۱۲۴۲ ه.ق (۱۸۲۶ م) توسط علي محمد خان صدر اصفهانی (داماد فتحعلی شاه و حاکم کاشان) احداث گشته كه به دلیل عدم نگهداری مناسب و شرایط نابسامان در دوره های مختلف متروکه و مخروبه گردید. در سال ۱۳۳۷ ه.ش با حضور جمعي از بزرگان سرشناس کاشانی و نطنزی، انجمنی به نام انجمن حفاظت آثار تاریخی کاشان ایجاد گردید كه در اين انجمن تصميم گرفته شد در مجموعه تاريخي باغ فين موزه اي به منظور معرفي فرهنگ اصيل و پيشينه كهن منطقه كاشان ايجاد گردد. پيرو اين تصميم، بنای موزه با مساعدت و همياري افراد نیکوکار و علاقمند در طول پنچ سال احداث و چند سال بعد نیز ايواني با ۱۷ ستون توسط استاد حاج ابوالقاسم قلمانی به چهار سوی موزه الحاق گردید تا اینکه در سال ۱۳۴۶ ه.ش رسماً افتتاح گردید. موزه در سال ۱۳۸۵ ه.ش به منظور مرمت و ساماندهی به طور موقت تعطیل و در نخستین روز سال ۱۳۹۰ ه.ش بازگشایی گردید. از خصوصیات بارز موزه ملي كاشان می توان آنرا از جمله قديمي ترين موزه هاي كشور دانست كه بناي آن صرفاً جهت ايجاد موزه طراحي و اجرا گردیده و در جمع آوري اشياء آن مردم فرهنگ دوست منطقه کاشان، نقش چشم گيري داشته اند.
بناي موزه
بنای موزه در ضلع غربی باغ و در زمینی به مساحت ۷۰۰ متر مربع و زیر بنای ۵۷۰ متر مربع قرار گرفته است. ساختمان آن داراي پلانی مربع شکل و حجم های آن با فضاهايی متقارن كه الهام گرفته از معماري ايراني است، ايجاد گردیده است. موزه شامل همكف و زيرزمين است كه زيرزمين در پلان مربع مستطيل و در سه فضاي مجزا از هم و به منظور مخزن طراحی گردیده است. از طبقه همكف به منظور فضای نمایشی استفاده مي شود. طبقه همکف چهار پله از سطح محوطه باغ بالاتر است که پس از طي كردن پله ها و ایوان، راهرو و سالن موزه قابل دسترس است. در فضای راهرو، ورودی زيرزمين (مخزن موزه) در سمت راست و اتاق كنترل در سمت چپ قرار دارد. فضای نمایشی موزه دارای تالارهای متعدد است که مسير بازدید از بخش باستان شناسی (سمت راست) شروع و در بخش معاصر پایان می پذیرد. از ويژگي بارز ساختمان موزه استفاده از عناصر معماري ایرانی در طراحي آن مي باشد که اين موضوع در فضاي مياني بيشتر نمود پيدا می کند. سقف گنبدي و وجود چهار نورگير در چهارطرف زير گنبد، تداعي كننده بنایی با معماري اصيل ايراني است. شناسنامه و هويت تاريخي بناي موزه دو كتيبه كاشيكاري با زمینه لاجورد می باشد که يكي از آنها کتیبه ای با خط طلايي است که در پیشانی سردر ورودي موزه با عبارت "موزه ملي كاشان، بنیاد یکهزار و سیصد و چهل و شش" نقش بسته و ديگري کتیبه ای با خط نستعلیق است که در داخل و روبروی درب ورودی، تاريخچه احداث موزه در آن ذكر گردیده است.
بخش های موزه
بخشی از اشیاء موزه اهدایی توسط هنرمندان و علاقمندان منطقه کاشان است و بخشی دیگر از موزه های ملی ايران و هنرهای تزئيني تهران تأمین گردیده است. با توجه به اشیاء موجود، موزه به چهار بخش: باستان شناسی، کتابت و نسخ خطی، منسوجات و معاصر طبقه بندی گردیده است.
باستان شناسی
- پیش از تاریخ و دوران تاریخی: در این بخش کشفیات تپه های باستانی سیلک کاشان که در جریان کاوش های باستان شناسي پروفسور گریشمن و طرح بازنگري دکتر صادق ملک شهمیرزادی بدست آمده و نیز تعدادی آثار سفالی و فلزی مکشوفه از تپه های اسماعیل آباد، خوروین قزوین، لرستان و جلگه خوزستان به نمایش گذارده شده است.
- دوران اسلامی: در این بخش، سفال های لعاب دار ساده و رنگی کاشان و گرگان، آثار سنگی و ظرف های شیشه ای ظریف و زیبا و تعدادی کاشی با لعاب فیروزه ای و زرین فام و همچنین آثار فلزی دوره ایلخانی و صفوی، به نمایش گذارده شده است.
منسوجات
کاشان در دوره های صفویه و قاجاریه یکی از مراکز مهم صنعت پارچه بافی در ایران بود. مخمل و زری از منسوجاتی بودند که از کاشان صادر می گردیدند. در این بخش نمونه هایی از پارچه های مخمل و زری بافت قدیم و جدید در معرض نمايش قرار دارد.
کتابت و نسخ خطی
در این بخش نسخ و مرقعات نفیس از دوره های مختلف و با خطوط متفاوت به نمایش گذارده شده که می توان به سه جلد قرآن به خط کوفی اولیه و دو جلد در قطع جیبی و وزیری با خط و تذهیب بسیار زیبا و به چند نمونه از فرمان های شاهان قاجار اشاره کرد.
معاصر
گلدان لعابدار منقوش به تصاویری از داستان های اسطوره ای، کاشی های معرق و مشبک، خاتم کاری های استاد صنیع الخاتم و چند هنرمند دیگر آثار این بخش را تشکیل می دهند که اكثر آنها توسط هنرمندان اهداء شده است.
منابع:
- سازمان میراث فرهنگی
- میراث فرهنگی کاشان
- fa.wikipedia.org
- seeiran.ir
