کوه وشاق که قلعه و محوطه تاریخی وشاق در دامنه و قله آن قرار دارد از ارتفاعات شمالی رشته کوه کرکس و از شگفت انگیزترین و زیباترین موقعیت های طبیعی شهرستان نطنز است. قلعه وشاق برفراز یكی از ارتفاعات مشرف به روستای "اوره" قرار دارد و موقعیت آن طوری است كه دسترسی به بنای اصلی قلعه به سادگی میسر نیست. براساس شواهد و اسناد موجود، قلعه وشاق و بناهای پائین قلعه كه به دره ای موسوم به "روباه" ختم می شود، در سده هشتم هجری از اماكن معمور و مسكون بوده است. به توصیف حمدالله مستوفی درباره این قلعه از وقتی وشاق بر آنجا حاكم شد به قلعه وشاق معروف گشته است.
با توجه به وسعت چند هکتاری محوطه وشاق، یکی از بزرگترین پایگاه های فرقه اسماعیلیه در فلات مرکزی ایران شناخته شده است. آثار این قلعه به صورت دیواره سنگی ممتد بر فراز یال کوه به طول چند کیلومتر به صورت منقطع از ابتدای دره سمت اوره آغاز و تا قله ادامه دارد. آثار برج‌های دیده‌بانی و سازه‌های سنگی به صورت پلان اتاق، اصطبل، آب انبار، آسیاب و کمین‌گاه‌ها در نقاط مختلف این دره دیده می‌شود. پراکنش کاشی های فیروزه ای، زرین فام و لعابدار از جمله کاشی های فیروزه ای کتیبه دار و زرین فام بیانگر شاه نشین و مذهبی بودن قسمت فوقانی این کوه است که در فرودست آن مراکز نظامی و سایر اقشار طبقاتی استقرار داشته اند. از نکات جالب بر فراز این کوه وجود سفال یا کاشی های با خطوط برجسته آبی سیر است که احتمالاً بر پیشانی بنایی باشکوه نصب بوده است و این کتیبه به دو زبان فارسی و عربی است. با توجه به موقعیت ویژه این قلعه در دوره های مختلف تاریخی هم مأموران حکومتی، هم شورشیان و یاغیان و هم راهزنان می توانستند از این دژ استفاده کرده و به جز پناه گیری در آن، از اشراف این موقعیت بر دامنه ها و دشت وسیع پیش رو بهترین بهره را برده و هر حرکتی را زیر نظر بگیرند و در موقعیتی مناسب کاروان های تجاری را غارت کنند و یا به دسته های نظامی حمله ور شوند. در زمانی كه این قلعه مسكونی بوده همه گونه لوازم زندگی در آنجا فراهم بوده چنانكه تا سه دهه گذشته آثار و علائم برخی از آنها مانند آسیاب بادی باقی مانده بود.
این قله در حدود ۱۰ کیلومتری غرب «نطنز» و مشرف بر جاده قدیم نطنز-کاشان، از فاصله ای بسیار دور خودنمایی می کند. راه دسترسی به این قلعه كه در راس صخره ای كله قندی بنا شده مقدور نبوده و ظاهراً با استفاده از طناب یا زنجیرهایی كه به میخ های ضخیم فولادی متصل بوده و بر سینه كش صخره كوبیده شده بود، به این قلعه رفت و آمد می كرده اند. برخی نیز می گویند برای رسیدن به بنای اصلی قلعه راهروی مخفی و تونلی وجود داشته كه به مرور بسته و گم شده است. در حال حاضر تنها مسیر ممکن به قلعه، دیواره صخره ای است که در دوره اسماعیلیه به لحاظ دفاعی و برای سلب دسترسی مهاجمان به بخش اصلی، بخش زیادی از دیواره کوه را کنده و به صورت صاف در آورده اند. صعود به آن مستلزم دست به سنگ شدن و صخره نوردی است که احتیاج به مهارت ویژه دارد و فقط برای کو‌هنوردان کارآزموده امکانپذیر است. این کوه از جانب شمال و غرب به کوشک و شکارگاه صفوی عباس آباد و از شرق نیز بر روستای اوره و شهر نطنز مشرف بوده و از جانب جنوب به کوه خدا که خود یکی از جاذبه های منحصر به فرد طبیعی است مشرف می باشد.
منابع:
- شهرداری نطنز
- tasnimnews.com
- farsnews.ir
- kashanefarda.ir
