مسجد بازار نجف آباد

متن کامل: مسجد بازار نجف آباد

مسجد بازار در درراسته قدیمی بازار شهرستان نجف آباد قراردارد و در قدیم، به نام مسجد آمحمد شناخته می ‌شد. این مکان از شرق به خیابان بازار نجف آباد، از شمال و جنوب به مغازهای بازار و از غرب به منزل مسکونی متصل است. این مسجد گویا دومین مسجدی است که در نجف آباد ساخته شده و قدمتی بیش از ۳۰۰ سال دارد. سازنده بنا و واقف آن، آسید محمد اصفهانی نامی بود که همزمان عصارخانه بازار (آقا بزرگ) را نیز ساخته است. مسجد طولی برابر ۵۰ متر و عرض ۴۲ متر را داراست. ساختمان آن از بدو تاسیس تا اکنون از چند قسمت تشکیل شده است. گنبد خانه قدیمی ترین بخش مسجد است و به صورت فضایی مربع است که در فضای مستطیل شکل گوشواره درطرفین آن قرار دارد. گنبد بنا شده برروی این فضا یک پوسته نار می باشد و سطوح آن با آجر پوشیده شده است. شبستان بنا شده در جبهه شرقی و شمالی از احداثات اخیر می باشد، تزئینات کاشیکاری به شیوه های معرق و هفت رنگ با نقوش متنوع زینت بخش این مسجد تاریخی است.

شبستان بزرگی در ضلع شرقی مسجد با ستون های سنگی و سقف آجری ضربی که روی آن نیز تسطیح و با آجر فرش شده بود. از شبستان در زمستان ها استفاده می شد و مهتابی روی آن محل برگزاری نماز و اجتماعات دیگر در شب های بهار و تابستان بوده است. از این قسمت اکنون چیزی بر جای نیست. در ضلع شمالی مسجد بازار نجف آباد (آمحمد) سالنی ساخته بودند که می شد در تمام طول سال از آن استفاده کرد همراه با منبر و محراب و چایخانه و سایر ملزومات. از این سالن نیز اکنون خبری نیست و سال هاست که تخریب و دو سالن بزرگ جایگزین آن شده است. بنای سومی که از آن زمان بیادگار مانده و هنوز پابرجاست، سه ایوان در جنوب مسجد با سه حالت دهنه ایوان وسطی که بزرگ تر است، با سقف های گنبدی شکل بلند پوشیده شده است. دو ایوان کوچک تر و دو طبقه که طبقه فوقانی برای خانم ها مورد استفاده واقع می شد نیز وجود دارد. درب ورودی این طبقات به ایوان بزرگ باز می شود. نمای روبروی ایوان با آجر و کاشی های زیبایی تزئین شده است. این بنا مخصوص مراسم نماز جماعت ظهر و عصر در روزهای تابستان است زیرا ایوان ها در تابستان خنک هستند. پس از نماز نیز عمدتا مسافران و افراد بازار در آن نشسته و به گفتگو یا استراحت می پردازند. امروزه در این ساختمان باشکوه قدیمی دخل و تصرف های ناشیانه ای صورت گرفته است. از جمله اینکه به ایوان ها درب گذاشته و ازاره دیوارها را سنگ کاری کرده اند که چندان با معماری آن سازگار نیست.

درب اصلی مسجد که در ضلع غربی قرار دارد همراه با دو سکوی سنگی و دو مناره بلند و باشکوه در طرفین با کاشی کاری و نمای زیبا از داخل بازار دیدنی است. ضلع غربی مسجد از درب ورودی تا رسیدن به ایوان های جنوبی آن به دو قسمت تقسیم شده است. قسمت داخلی که تأسیسات و نیازمندی های مسجد از قبیل سقاخانه، وضوخانه، انبار، چاه آب، آب انبار و اتاق متولی مسجد در آن قرار دارد. در قسمت شرق مسجد، درب دیگری وجود دارد که ورود نمازگزار محلات شرقی را به مسجد آسان می کند و در کنار راهرو آن وضوخانه و آبریزگاه هایی نیز ساخته شده است. در طرف دیگر این درب، خانه ای برای متولی مسجد در نظر گرفته و ساخته شده بود که می توانست به همراه عیال و فرزندان خود در آن ساکن شود و امور مسجد را انجام دهد. بیشتر بخش‌ های مسجد بازار نجف آباد به عنوان یکی از زیباترین نمونه ‌های موجود پیش از این تخریب و به صورت امروزی بازسازی شده و تنها سنگ آب قدیمی این شهرستان نیز در این مکان قرار گرفته است.

قسمت بیرونی رو به خیابان، شامل تعدادی مغازه است که از موقوفات مسجد محسوب می شود. این مغازه ها که از وسعت دید واقف آن حکایت دارد و در کمتر مسجدی چنین گسترده بچشم می خورد، هر کدام به منظوری در نظر گرفته شده است. اجاره یکی از مغازه های مسجد برای حقوق متولی مسجد در نظر گرفته شده است. اجاره مغازه دومی را به عنوان حقوق امام جماعت مسجد در نظر گرفته اند. مغازه سومی وقف هزینه لوازم روشنایی و روغن چراغ مسجد گردیده است. عواید مغازه چهارمی را برای خرید فرش و گلیم مسجد و نو و کهنه کردن آنها در نظر گرفته اند. آخرین و جالب ترین مورد وقف، مغازه ای است که در آمد آن می بایست خرج آب و یخ گردد تا نمازگزاران و مسلمین در تابستان بتواند از آب سالم و خنک برخوردار گردند. علاوه بر اینها سنگ نوشته ای بر دیوار مسجد نیز نصب شده که شخصی بنام حاجی محمد على ولد مرحوم آقا احمد نجف آبادی در سال ۱۳۰۵ قمری دو باب مغازه را در بازار وقف مسجد نموده است.

منابع: