از آنجا که شهر نایین در کویر واقع گردیده و همواره مشکل گرما و کمبود آب داشته است مردمان این دیار با ساخت و سازها و تأسیسات مختلف سعی در غلبه بر سختی های طبیعت داشته اند. از جمله ساخت آب انبار ها، قنات ها و یخچالها در دوران بی آبی چاره کار بوده است. یخچالهای تاریخی از یک مخزن عمیق به عمق تقریباً ده متر یا بیشتر، یک گنبد مخروطی بزرگ بر روی مخزن و نیز حصاری بلند با نظمی خاص گراگرد آن که وظیفه سایه انداختن روی گنبد را داشته تشکیل شده است. مخزن یخچال را در فصل زمستان با آب باران پر کرده و پس از یخ زدن آب بر اثر سرمای زمستان روی آنرا با مقدار زیادی کاه می پوشاندند تا از نفوذ گرما در فصل بهار و تابستان به یخها جلوگیری شود. در فصل تابستان مردم یخهای درون یخچال را به مقدار نیاز شکسته و برداشت می کردند. مصالح به کار رفته در این بنا بیشتر خشت خام، گل، اندود کاه گل است چرا که علاوه بر اینکه مقاومترین مواد و مصالح ساختمان کویری هستند، در ضمن بهترین عایق گرما از بیرون به درون و سرما از درون به بیرون می باشند و همچنین اندود کاه گل عایق خوبی برای جلوگیری از نفوذ رطوبت حاصل از برف و باران به حساب می آید. در کنار مخزن نیز دیوارهائی جهت سایه انداختن بر روی مخزن و جلوگیری از نور شدید آفتاب بر روی مخزن در کناره های مخزن کشیده شده است. حمل یخ ازیخچالها به شهرها وروستاها به وسیله الاغ و درون جوالی مخصوص که از موی بز تهیه می شد صورت می گرفت. موی بز با جذب رطوبت یخ ها منبسط میشد و مانع نفوذ گرمای فضای بیرون به داخل جوال می گردید.
یخچالهای معروف نایین
در شهرستان نایین ۳ یخچال قدیمی وجود دارد که بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد و مربوط به دوران قاجار هستند. از مهمترین و زيباترين یخچالهای شهرستان نایین، یخچال محله كلوان نايين است. يخچالي نيز در محمدیه، پشت کوهی که قلعه عاشورگاه بر فرازآن است وجود دارد. این یخچال با کوه «کلیزه» در دور دست بیابان هماهنگی شگفتی ایجادکرده است. همچنین یخچال بافران جزو یخچال های جذاب منطقه هستند.
منابع:
- میراث فرهنگی نایین
- naeeni.com
- magiran.com
