مکان تاریخی بابا عبدالله که در نزدیکی بازار نائین در محله کوی سنگ واقع شده طبق کتیبه تاریخی ثبت شده، در سال ۷۰۰ ه.ق به روزگار فرمانروائی غازان خان مغول به امر شمس الدین عبدالله ساخته و در سال ۷۳۷ ه.ق مرمت شده است. این بنا ابتدا به صورت گنبد مقبره ایلخانی بوده و سپس مسجدی در کنار آن به صورت دو ایوانه توسعه یافته است. بر اساس مندرجات کتاب تاریخ نائین نوشته میر جلال الدین احمد، خطیب مشهور نائین در عصر مغول، مردم نماز جمعه را در مسجد جامع نائین اقامه می کردند اما برای نماز جماعت یومیه در مسجد باباعبدالله گرد هم می آمدند.
ویژگیهای بنا
این بنای تاریخی شامل سردر، صحن، شبستان و گنبد خانه است. مسجد بصورت دو ایوانه ساخته شده که از ویژگیهای معماری متعلق به بعد از دوره ایلخانی است. شبستان و زیرزمین نیز بعد از دوره ایلخانان ساخته شده است. گنبد این بنا دو لایه و دو پوسته است که برای استحکام بیشتر گنبد ها انجام گرفته است. فضای ورودی، علاوه بر ساباط مشتمل بر پیش طاق، درگاه، دالان و ایوان بوده است. در ضلع جنوبی صحن و در انتهای جبهه قبله، گنبد خانه بزرگی با طرح مربع ساخته شده و بر بالای آن گنبد بزرگی بر پا شده است. هر دیوار داخلی گنبد خانه دارای درگاه، طاق نما ها و تزئینات مقرنس کاری است. در بالای محراب داخل گنبد نیز نقوش هندسی و گیاهی توأم با کتیبه های قرآنی دیده می شود. در این گنبد خانه بر لوحی چوبی که زمانی، بخشی از منبر بوده عبارتی به تاریخ اول محرم سال ۷۰۰ هجری نوشته شده است. البته این کتیبه در حال حاضر از این محل منتقل شده و در موزه نائین نگهداری می شود. در گنبد خانه دوازده قبر وجود دارد که همگی مربوط به عرفا و افراد مشهور زمان ایلخانیان می باشد. البته این بنا در ابتدا به منظور مقبره ساخته شده بود که بعد از دوره ایلخانی در کنار آن مسجدی ساخته شده و به این مقبره ملحق گردیده است. در جلوی گنبد خانه، شبستانی ساخته شده که سه دهانه دارد دهانه وسط این شبستان بزرگتر از دو دهانه کناری است و بی شباهت به ایوان نیست. در وسط جبهه روبروی این بخش یک ایوان و در طرفین آن دالان هایی ساخته شده است. در جبهه غربی صحن، شبستان ستوندار کوچکی ساخته شده که سه دهنه به طرف صحن دارد. در طرف دیگر صحن، روبروی شبستان مذکور سه غرفه تعبیه شده که نمای آن با نمای شبستان غربی متقارن است. در زیر بخشی از صحن یا حیاط مسجد، شبستان زمستانی ساخته شده که روشنایی آن از طریق روزنه هایی در کف صحن تامین می شود. به نظر می رسد که در گذشته از پشت بام شبستان جبهه غربی به عنوان مهتابی استفاده می شده است.
جاذبه های نزدیک
در کنار این بنا مسجدی است معروف به مسجد حاج ملا اسد که مربوط به دوره صفویه است. در قسمت بیرونی این دو مسجد، گنبدی ساباط مانند ساخته شده که بسیار شبیه به چهارطاقی های تاثیر گرفته از طاق های ایران قبل اسلام است.
موقعیت مکانی
این بنا بین دو محله تاریخی سرای نو و کوی سنگ نایین واقع شده که از طریق یک معبر به بازار تاریخی شهر متصل می گردد.
منابع:
- kojaro.com
- fa.wikipedia.org
- naeeni.com
- yjc.news
