بافت تاريخي انارك يكي از زيباترين بافت هاي تاريخي استان اصفهان است که در شرق شهرستان نايين قرار دارد. بافت تاريخي انارك داراي برج، بارو و حصار شهر و معابر و ساباط هاي بسيار زيباي تاريخي، بادگيرهاي بسيار زيبا و خانه هاي تاريخي ثبت شده داراي معماري حياط مركزي است که جلوه اي خاص به بافت مذكور داده است. این بافت زیبا از تنوع فضایی و معماری سنتی خاص برخوردار است. در دوران صفوی و قاجار این بافت دارای رونق بسیار خوبی بوده و با توجه به حمله های متعدد بیگانگان به این شهر مردم شهر نیز تاسیسات و تجهیزاتی جهت دفاع ساخته و تعبیه نموده اند. از جمله تاسیسات وجود چهار برج در چهار قسمت از تپه های اطراف و داخل شهر و حصار معروف به حصار شاهی است که دور تا دور شهر تاریخی انارک را دربرگرفته است. چهار برج موجود در بافت تاریخی انارک در چهار قسمت هر کدام محوطه ای از اطراف شهر را زیر نظر داشته است. مهمترین برج انارک که در حال حاضر بلندترین و بزرگترین برج محسوب می گردد معروف به برج کوه سراب یا برج سفید بوده که بر روی بزرگترین تپه شهر واقع شده و دقیقاً قدیمی ترین بافت تاریخی انارک نیز دورتادور برج و بر روی تپه واقع شده است. این برج از سنگ و ملات گل آهک ساخته شده و به صورت مدور می باشد. این بنا دارای سه طبقه بوده و از بالای آن تقریباً اکثر مناطق و محوطه های اطراف شهر قابل رویت بوده است. برج های دیگر بافت تاریخی انارک در بخش های مختلف بافت بوده که می توان به برج حاج عبدالله، برج پیرمردان و برج حصار شاهی اشاره نمود. بقایای برج و بارو، در و دروازه، کوچه و پس کوچه های باریک و پرپیچ و خم این شهر نشان از اندیشهٔ دفاعی در ساخت بافت شهر دارد. بافت قدیمی انارک شامل هفت محله به نام های بیابانک، بیک علی، حصار، عرب ها، سراب، قافله گاه و جوباره است. در گویش محلی این شهر نارُسینه و اهالی آن نارُسنایی خوانده می شوند.
در این شهر بازمانده سه قلعه قدیمی را خواهید دید که یکی از آنها روی کوه اصلی قرار دارد و به علت وجود چشمه آبی که آنجاست، زندگی مردم در اطراف آن شکل گرفته است. این قلعه با تلاش محلی ها چند سال پیش مرمت و بازسازی شد. به نظر می رسد که شهر مورد هجوم راهزنان و اشرار قرار گرفته و با همه مقاومت ها در نهایت تسخیر شده باشد. اگر بخواهیم از بافت شهر انارک صحبت کنیم باید به دیوارهای بلند خشتی، سقف های گنبدی طاق و چشمه دار یا ضربی و بادگیرهای بام ها اشاره کنیم. از نمای شمالی، انارک گویی ردیف بی پایانی از بادگیرهایی است که رو به شمال ایستاده اند تا هوایی خنک را گیر انداخته و به خانه ها ببرند. خانه های قدیمی شهر انارک دارای نقشه خاص و هم شکل نیستند چرا که به مقتضیات مکانی و اندازه زمین ساخته شده اند، آنچه که خاص و مشترک بین آنهاست بادگیر است. در خانه های بزرگ بادگیر روی ایوان بزرگ خانه ساخته شده و در خانه های کوچک در یکی از اتاق ها قرار گرفته است. بیشتر خانه های شهر انارک به خصوص خانه های اعیانی توسط معماران اردکانی و یزدی ساخته شده اند اما تخلیه شدن خانه های قدیمی و عدم حفظ و مرمت آنها باعث تخریب بافت قدیم شهر شده است. دور تا دور انارک توسط برج ها و باروها احاطه شده بود که اکنون بیشتر باروها از بین رفته و تنها چهار برج سالم باقی مانده است.
در مورد زمان بنا نهاده شدن شهر انارک توافقی وجود ندارد. بنا به روایتی بنای این شهر به زمان ساسانیان برمی گردد که واحه ای بر سر راه معدن سرب و نقره نخلک بوده است. روایات شفاهی بنای اولین خشت انارک را به زمان شاه عباس صفوی و شخصی به نام محمد پهلوان نسبت می دهند. در دوران استیلای اعراب و پس از آن تا حدود اواخر دوران قاجار انارک به عنوان چهارراه ارتباطی مورد توجه بوده است. مسیری که از جنوب کشور آغاز و به ورامین و تهران ختم می شد. هم اکنون نیز استانهای غربی کشور برای دسترسی به استانهای شرقی و مخصوصاً خراسان رضوی از این شهر عبور می کنند. از اسنادی که هم اکنون از بین رفته یک گچبری در مسجد حاج محمد رضا بوده است. این گچبری نشانگر قدمت ۲۵۰ ساله مسجد بوده و در دهه ۶۰ به دست مرمتگران نابود شده است. سنگ شناسنامه کاروانسرای رَباط نیز در دهه ۷۰ به سرقت رفت.
جاذبه های انارک
از دیگر دیدنی های تاریخی انارک کاروانسرای چهار ایوانی، رباط مشجری با وسعتی معادل هزار مترمربع، قلعه اسمالون بیرون از شهر در کویر و معدن طلای نخلک است. از جاذبه های طبیعی این شهر نیز چشمه «بازیاب» است که در مسیر مهرجان به چوپانان کمی دورتر از جاده اصلی در دامنه کوهی بلند قرار گرفته است. آب این چشمه در میان منطقه خود از شگفتی های کویر است. روی دیوارهای کوه بازیاب حفره های بسیار صعب العبور دیده می شود که در قدیم برای انبار و نگهدارای اشیاء با ارزش مورد استفاده قرار می گرفته است.
منابع:
- naeincht.ir
- payamnaein.ir
- fa.wikipedia.org
- dalahoo.com
