آسیاب آبی ریگاره محمدیه از شاهکارهای معماری منطقه با عجایب ساخت و تکنیکهای فنی جهت احداث آن است و از آثار تاریخی مهم منطقه است که از دل خاک نمایان گشته و احیاء گردیده است. آسیاب ریگاره به عنوان یک آسیاب آبی با قدمت زیاد و با استفاده از آب قنات کیخسرو صدها سال فعالیت داشته است. این بنای تاریخی بصورت دست کند دردل زمین کنده شده و هیچ مصالح ساختمانی درآن دیده نمی شود. طول دالان این آسیاب ۱۱۰ متر و عمق آن ۳۰ متر می باشد. پس از عبور از راهرو بسیار عمیق و طویل به محل اصلی آسیاب به صورت چند اتاق و محل آرد کردن گندمها می رسیم. با توجه به حجم زیاد آب قنات مذکور در گذشته این آسیاب یکی از آسیاب های مهم منطقه بوده و آرد تمامی شهرها و روستاهای اطراف را نیز تامین می کرده است. تکنیک آن به این صورت بوده که آب قنات در عمق ۲۲ متری به طرف محوطه اصلی آسیاب و تنوره ای که بیش از ۸ متر عمق داشته هدایت و در نتیجه آب قنات در عمق حدود ۳۰ متری و با فشار بالا پره های چوبی آسیاب را چرخانده و به فعالیت خود ادامه می داده است. پس از آن آب به وسیله یک کانال دیگر به قنات اصلی برگشت داده می شده است.
ورودی اصلی آسیاب در عمق سه متری ایجاد و در زیر زمین پس از عبور از دالان بزرگ و با شیب بسیار تند به مركزاصلی آسیاب می رسیم. این دالان باارتفاع متغیر دو مترتا چهار متر و با شیب بسیار تند و به صورت عجیب حفر شده است. در محوطه اصلی آسیاب سكوهائی جهت قراردادن كیسه های گندم و آرد تعبیه شده و بوسیله احشام از جمله اسب و الاغ و حتی شتر بارها و گندمها حمل می شده است. براساس گفته های اجدادی محل، این آسیاب در زمان كیخسرو و بیش از دو هزار سال قدمت دارد بطوریکه چندین ضرب المثل بسیار قدیمی به این آسیاب منسوب است. مطمئنا” برای ایجاد و احداث این آسیاب علم و تجربه بسیار و صبر و تحمل، ایمان و پشتكار فراوان نیاز بوده، چنانكه مطالعات متعدد درخصوص فاصله ورودی و قنات، شیب زمین، انتخاب محل، استحكام خاك و قدرت آب در آن روزگار انجام شده و با طراحی دقیق بطور كاملا” علمی این آسیاب احداث گردیده است.
این بنا در مرداد ماه سال ۱۳۸۵ با تحقیقات و بررسی های متعدد توسط اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان نایین کشف و بازگشائی گردیده و پس از آن ابتدا دالانهای ورودی استحکام بخشی و مرمت گردیده و خاکهای زایدی که سالهای گذشته در این آسیاب ریخته شده و آن را محو نموده بود از آن خارج شد برای بازدید آماده گردید.
منابع:
- naeincht.ir
- naeeni.com
- mehrnews.com
