شهر تاریخی نایین در استان اصفهان از آب انبارهای فراوان برخوردار است که از جاذبه های دیدنی استان اصفهان محسوب می شوند. شهر نایین در اقلیمی کویری و کم آب واقع شده است. تمام قنات های نایین نیز از آب شور برخوردار هستند. همین نکته باعث شده تا مردمان قدیم این شهر نیاز به آب انبار داشته باشند. آب انبارهای نایین که قدمت اغلب آنها به بعد از دوران صفویه برمی گردد، برای ذخیره آب و تامین آن در فصول گرم سال استفاده می شوند. بیشتر محله های شهر نایین دارای آب انبار هستند و این بناها با سقف گنبدی خود به‌راحتی تشخیص داده می شوند. اجزای آب انبارهای شهر نایین تقریبا شبیه هم بوده و همه آنها عناصری همچون مخزن آب، بادگیر و پاشیر دارند. تنها تفاوت آنها در تعداد مخزن یا تعداد پاشیر است. تنوع آب انبارها و تنوع درطرح بادگیرها، گنبدها و پاشیرهای آن جذابیت خاصی در محیط ایجاد کرده است. شکل هندسی آب انبارها بیشتر استوانه ای بوده که در دل خاک رس کنده شده و با شفته آهک و ملات ساروج و آجر چهار گوش ساخته شده، همه آب انبارها دارای سقف مخروطی بوده که بیشتر از خشت خام پوشانده شده است. هر آب انبار دارای یک یا دو بادگیر بوده که این بادگیرها نقش حیاتی در نگهداری آب درون خزینه داشته و از فاسد شدن آن جلوگیری می کندT در ضمن در خنک و سرد کردن آب بسیار مؤثر می باشد. قسمت دیگری از بنای آب انبار راه پله آن است که سقف و پله ها و دیوارهای آن همه از آجر چهار گوش بوده است. در زیر به برخی از آب انبارهای شهر نایین اشاره می کنیم:
آب انبار های محله چهل دختران
- آب انبار معصوم خانی را شاید بتوان معروف ترین آب انبار شهر نایین دانست. این آب انبار یکی از چندین آب انبار محله «چهل دختران» به شمار می رود، مخزنی استوانه ای شکل با قطر ۱۸ متر و عمق ۱۲ متر و ۶۴ پله دارد. آب انبار معصوم خانی که با حمایت مالی مرحوم «حاج میرزا محمد علی خانی معصومی» در سال ۱۳۲۲ تکمیل شده، با شماره ثبت ۱۱۵۸۸ در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است. آب انبار معصوم خانی دارای یک گنبد بزرگ پوشیده شده با خشت خام است که در سال ۱۳۶۷ هجری شمسی یکبار فرو ریخت، ولی مردم پرتلاش و با همت نایین آن را دوباره بازسازی کردند.
- آب انبار حاجی حسین: آب انبار حاجی حسین به دست مرحوم «حاج حسین موئی» که یکی از تاجران عبا در شهر نایین بود، در این شهر ساخته شد. پس از درگذشت حاج حسین، ایشان را در اتاقکی مجاور قسمت غربی آب انبار دفن کردند. آب انبار حاجی حسین به آب انبار معصوم خانی بسیار نزدیک است.
- آب انبار ابوالحسن: آب انبار ابوالحسن نیز در محله چهل دختران نایین قرار دارد و اولین آب انبار احداث شده در شهر نایین است. این آب انبار دقیقا در کنار آب انبار حاجی حسین واقع شده و حتی از یک بادگیر مشترک برخوردار هستند. راه پله این آب انبار به سمت بازارچه نو است. با اینکه آجرهای موجود در بنا قدمت بالای آن را می رساند، ولی از تاریخ ساخت و همچنین سازنده این آب انبار قدیمی اطلاع دقیق در دست نیست.
- آب انبار تگو: در محله چهل دختران نایین قرار گرفته است. نکته قابل ذکر در مورد آن، این است که تگو به عنوان کوچک ترین آب انبار بافت قدیم شهر شناخته می شده است.
آب انبار های محلات دیگر نایین
آب انبار دوقلوی محمدیه
آب انبار دوقلوی محمدیه در نایین، محمدیه و محله «میدان بالا» قرار گرفته است. قدمت این آب انبار به دوره قاجاریه برمی گردد. این اثر که رو‌بروی مسجد و حسینیه محمدیه قرار گرفته، در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۵۶۱ در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
آب انبار فیض
آب انبار فیض یکی از مهمترین آب انبارهای محله «پنجاهه» نایین است. این آب انبار که در سال ۱۳۸۴ به شماره ۳۶۶۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، دارای یک ویژگی است که آنرا از سایر آب انبارهای شهر متمایز کرده و آن بادگیر کج این آب انبار است. در واقع آب انبار فیض دارای یک عدد بادگیر بلند است که از حالت قائم خود حدود ۳۰ درجه انحراف پیدا کرده و کج شده است.
آب انبار مصلی
«باغ مصلی» یک باغ تاریخی در شهر نایین است که آرامگاه «خاندان پیرنیا» نیز در آن واقع شده است و از جاذبه های گردشگری شهر نایین است. در گوشه‌ای از این باغ یک آب انبار توجه شما را جلب می کند که آب انبار مصلی نامیده می شود. آب انبار مصلی دارای دو راه پله بوده که یکی از آنها در داخل باغ مصلی و دیگری در خارج از آن قرار دارد. این آب انبار که در سال ۱۳۱۶ هجری قمری به دست «اویس میرزا احتشام الدوله» احداث شده، دارای یک مخزن مکعب مستطیلی با سقف تخت پوش و نیز دو عدد بادگیر است.
آب انبار سکان
آب انبار سکان در محله «باب المسجد» شهر نایین واقع شده است. این آب انبار بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد و از قدیمی ترین آب انبارهای نایین به شمار می رود. در سال های اخیر به علت ساخت خیابان مسجد جامع، راه پله آب انبار خراب شده است. همچنین خزینه آب انبار نیز در یکی از خانه های کناری آن واقع شده است.
آب انبار نوگاباد
آب انبار نوگاباد از آب انبارهای کوچک شهر نایین است. این آب انبار که در کنار مسجد خواجه واقع شده از دو بادگیر بلند بهره می برد. آب انبار نوگاباد در چند سال گذشته توسط اداره میراث فرهنگی مورد بازسازی قرار گرفته است.
منابع:
- naeincht.ir
- kojaro.com
- naeeni.com
- iribnews.ir
