غارهای قلعه بزی مبارکه

آدرس:
اصفهان، مبارکه
چکیده: غارهای قلعه بزی مبارکه

غارهای قلعه بزی شامل سه غار و پناهگاه صخره ای است که در شهرستان مبارکه استان اصفهان واقع شده اند. این مجموعه دارای بقایای مهمی از سکونت انسانهای شکارگر اواخر دوره پارینه ‌سنگی میانی با قدمت شصت هزار سال است که از سال ۱۳۸۲ تاکنون مورد بررسی و پژوهش باستان شناسان بوده‌ است. مجموعه غارهای قلعه بزی در سال ۱۳۴۶ به شماره ۷۵۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت ملی رسیده است.

مشخصات کلی
نام
غارهای قلعه بزی مبارکه
وجه تسمیه
بر روی کوه بقایای قلعه ای از دوره ساسانی به همین نام وجود دارد. به همین دلیل نام غارها، به نام قلعه بزی یک و دو انتخاب شده است.
قدمت
دوره پارینه سنگی میانی
پیشنهادات
آثار و نمونه های مشابه
غارهای کرمانشاه و لرستان، غار آغزی ‌کیچیک در تاجیکستان، غار شَنیدار در کردستان و ...
نزدیک ترین جاذبه های گردشگری
قلعه ساسانی و زاینده رود
فعالیت مناسب برای یک روز بارانی؟
مسیر دسترسی
آدرس
اصفهان، مبارکه
امکانات
دسترسی به وسایل نقلیه عمومی
توضیحات بیشتر
0
متن کامل: غارهای قلعه بزی مبارکه

مجموعه غار و پناهگاه قلعه بزی در جنوب غرب اصفهان، در حوضه زاینده ‌رود قرار دارد. غار قلعه بزی معرف دوران انتهای پارینه سنگی میانه از زندگی انسان پیش از تاریخ است و قدیمی ‌ترین سکونتگاه شناخته ‌شدهٔ انسان در فلات مرکزی ایران هستند. این مجموعه برای نخستین بار اطلاعات مختلفی از زندگی شکارگران دوره پارینه سنگی میانی با قدمت شصت هزار سال ارایه کرده‌ اند. تاکنون ۷ مقاله انگلیسی و ۳ مقاله فارسی دربارهٔ نتایج مطالعات این غارها منتشر شده ‌است. غارهای قلعه بزی کهنترین سکونتگاه انسان در اصفهان هستند که تاکنون مورد کاوش باستان ‌شناسی قرار گرفته ‌اند.

این غارها از غارهای طبیعی محسوب می ‌شود که انسان از آن به عنوان محل سکونت استفاده کرده است. در حفاری‌ های غار، ابزارهای پارینه سنگی و نوع غذاهای مصرف شده، پیدا شده که همین امر نشانگر سکونت انسان در این غارها است. رودخانه زاینده رود از این منطقه عبور می ‌کند که همین امر سبب سرسبزی و خرمی آن شده است. مسیرهای صعود به قله کوه بسیار سخت بوده و پیمایش آن نیاز به تخصص و تجهیزات لازم دارد. بر فراز کوه قلعه بزی یک بنای تاریخی شبیه به قلعه، دیده می‌ شود که به گفته برخی کارشناسان این قلعه مربوط به عهد سلجوقیان است و عده‌ای دیگر معتقدند این قلعه از آثار دوره ساسانیان است که در دوره سلجوقیان مرمت شده و مورد استفاده قرار گرفته است.


تاریخچه کاوش
نخستین بار گروهی زمین‌ شناس به سرپرستی مهدی یزدی در سال ۱۳۸۲ این غارها را بررسی و از سطح قلعه بزی ۲ مجموعه ای از دست‌ ساخته ‌های سنگی و بقایای جانوری را گرد آوری کردند. این پژوهشگران در تابستان ۱۳۸۳ در غار قلعه بزی ۱ کاوش کردند. در سال ۱۳۸۴ نیز تیمی از زمین شناسان و باستان شناسان به سرپرستی فریدون بیگلری (از بخش پارینه‌ سنگی موزه ملی ایران) کاوش ‌های جدیدی را در این مجموعه آغاز کرد و در سال ۱۳۸۷ توسط هیئت مشترک ایران و فرانسه به سرپرستی فریدون بیگلری و ژاک ژوبر از دانشگاه بوردو ادامه یافت.


نتایج کاوش ها
در کاوش ‌های انجام‌ شده در این مکان ‌ها بقایایی چون ابزارهای سنگی، استخوان و دندان حیوانات و زغال و خاکستر یافت شد. در این مقطع زمانی که همزمان با اواخر دوره پارینه ‌سنگی میانی است، انسان نئاندرتال و احتمالاً انسان مدرن اولیه در ایران می ‌زیستند. ابزارهای یافت شده از این مکانها تا حدودی شبیه به نمونه‌ های مشابه در غارهای کرمانشاه و لرستان است. اما وجود ابزارهای با تراش دو رویه در این مکان که شبیه نمونه‌ های شرق اروپا و شمال قفقاز است وجه متمایز قلعه بزی از سایر مکانهای این دوره در ایران را نشان می دهد. نتایج بررسی نمونه زغال‌ های به دست آمده از اجاق‌ های دوره پارینه‌ سنگی میانی در قلعه بزی توسط دکتر مارگارتا تنبرگ نشان می ‌دهد که در آن زمان درختانی چون بید یا سپیدار در امتداد زاینده رود می‌ روییدند و جنگل ‌های تُنُک پسته نیز در منطقه وجود داشته ‌اند. ساکنان قلعه بزی از چوب این درخت ‌ها برای سوخت اجاق‌ های خود و همچنین احتمالاً ساخت دسته‌ های چوبی و نیزه استفاده می ‌کردند. ضمنا به همراه آثاری از جانداران آن دوران که شامل حیواناتی مثل بز کوهی، میش و آهو و همچنین اسب وحشی، گورخر، گوزن، گاو وحشی و کرگدن، حتی شترمرغ بوده، ‌قدیمی ترین مدرک از وجود موش خانگی در ایران نیز در این منطقه یافت شده است.

باستان ‌شناسان منشا همه ابزارهای سنگی یافت شده در غارها  را با توجه به نوع و جنس آنها به سنگ‌ های رودخانه زاینده ‌رود نسبت می ‌دهند. قدمت غارهای کشف شده در مجموعه قلعه بزی به ۶۰ هزار سال قبل برمی‌ گردد که حدودا ۳۰ هزار سال پیش به دلیل ریزش سقف غار سکونت در آنها به اتمام رسیده است. با توجه به ریزش سقف در غار و پایان سکونت در این مکان، باستان ‌شناسان اعتقاد دارند اگر بتوان سنگ ‌ها را جابجا کرد، احتمال کشف اسکلت سالم انسان نئاندرتال در غار‌های قلعه بزی وجود دارد. به علاوه استفاده از تکنیک تراش خاصی که در منطقه آسیای میانه دراین دوره دیده می ‌شود، در این محل مشهود است. غار شماره یک به دلیل نوع خاک تمامی داده‌ ها را حفظ کرده و از این نظر بسیار استثنایی است، حتی دانه‌ های گیاهی در این غار به صورت فسیل شده باقی مانده ‌اند. از جمله "پسته وحشی" یا "بنه" که امروز در این منطقه نمی روید. کاوش ها در این غارها نشان می دهد گروه‌ های انسانی پارینه میانی در مرکز فلات ایران هم فعال بوده‌ اند و رودخانه زاینده رود و همچنین منطقه شکارگاهی بسیار ایده آل، در این دوره عامل جذب این گروه ‌ها بود، که خوشبختانه با حمایت محیط زیست منطقه حفاظت شده کلاه قاضی که ادامه همین منطقه بوده هنوز باقی است. این مجموعه به دلیل کامل بودن و وجود قلعه ساسانی و دو غار مهم پیش از تاریخ از اهمیت ویژه برخوردار است.


ویژگیهای دوره پارینه ‌سنگی میانی
دوران پارینه‌ سنگی یا دوران کهن‌ سنگی (عصرحجر)، یکی از دوران‌ زندگی انسان و همزمان با یک میلیون سال تا ۱۵ هزار سال پیش است که به دوره پارینه ‌سنگی زیرین (دوره آشولی)، دوره پارینه ‌سنگی میانی (دوره موستری) و دوره پارینه‌ سنگی بالایی (دوره بردوستی) تقسیم می ‌شود. دوره پارینه ‌سنگی میانی یا دوره موسِتری(موسترین)، یکی از دوره‌ هایی است که در قاره‌ های آسیا، اروپا و آفریقا به وقوع پیوسته، اوایل این دوره مصادف است با زمان ناپدید شدن تدریجی انسان ‌های راست قامت، یعنی حدود ۲۰۰ هزار سال پیش و پایان آن نیز به حدود ۴۰ هزار سال پیش به زمان انقراض انسان نئاندرتال، بر می‌ گردد. این دوره از نظر تاریخی به دوره زندگی انسان‌ های اندیشمند و انسان ‌های نئاندرتال مربوط است. مهمترین ویژگیهای آن، پیشرفت و گوناگونی ابزارهای سنگی و همچنین نخستین کاربردهای نمادین دست ‌ساخته ‌ها است. ابزارهای سنگی این دوره در قیاس با دوره پارینه‌ سنگی زیرین کوچکتر هستند و تراش دقیق ‌تری دارند. از این دوره نشانه‌ هایی از اعتقادات و چگونگی زندگی از جمله دفن اموات همراه با شاخ بز کوهی به دست آمده است. برخی از نمونه ‌های زندگی انسان در این دوره از نواحی غار آغزی ‌کیچیک در تاجیکستان، غار شَنیدار در کردستان، غارهای کُنجی، قمری و اَرجَنه در خرم‌ آباد (خورمُوَه سابق)، غار هومیان در کوهدشت لرستان، غار تمتمه در ارومیه، غارهای شکارچی و خر در بیستون، اشکَفت گاوی در نزدیکی دریاچه مهارلو، غار لَخ‌ اسپور در خونیک خراسان، دلتای جاجرود در ورامین، غارهای باباتاغ و شَخْتی و دره ‌کور در پامیر و غار آب ‌رحمت در تاشکند به دست آمده است.


موقعیت مکانی
این غارها در حدود ۲۵ کیلومتری جنوب-جنوب غربی شهر اصفهان، در شهرستان مبارکه، شمال شرق شهر دیزیچه و شمال روستاهای حسن ‌آباد و نکوآباد واقع‌ شده ‌است.


منابع:

  • jazebeha.com
  • fa.wikipedia.org
  • lastsecond.ir
  • imna.ir
شما هم می توانید در این مورد نظر دهید: