کاروانسرای ملک از بناهای تاریخی دوره صفویه در شمال شهرستان شهرضا در جوار امامزاده شاهرضا در مسیر اصفهان به شیراز بنا گردیده است. این کاروانسرا همانند دیگر بناهای عصر عباسی در زمین مستطیل شکل و به صورت چهار ایوانه ساخته شده و در وسط آن حوض آب بزرگی وجود داشته که آب آن به مصرف کاروانیان و زائران حاضر در کاروانسرا می رسیده است. این آب از زاویه جنوب شرقی کاروانسرا با معابر تنگ و طولانی با پیچ و خم به کاروانسرا وارد می شد و از سمت شمالی کاروانسرا خارج می گردید. محل تامین آب از چشمه ای بوده که از کوه مجاور امامزاده جاری بوده که هم اکنون علاوه بر خشک شدن، حوض وسط نیز تخریب گردیده است.
معماری
سبک معماری این بنا همان گونه که گفته شد چهار ایوانی است که ایوان های شمالی و جنوبی و غربی آن با اطاق های بزرگی به صورت شاه نشین و ایوان شرقی آن به عنوان درب ورودی بوده است. ورودی بنا در واقع از ضلع شرقی بوده و اتاق ها در سه ضلع دیگر جای گرفته اند. ایوانی در جلوی اتاق ها و محل تخلیه بار و تیمار احشام در پشت اتاق ها تعبیه شده است. ساختمان ها در چهار سوی کاروانسرا ساخته شده که شامل ایوان هایی به عرض ۱۸۰ سانتی متر است که در پشت آن اطاق هایی به ابعاد تقریبی سه و نیم تا ۴ متر احداث شده که دارای یک ورودی و دو پنجره می باشند؛ پشت اطاق ها محل احشام و تخلیه بار بوده است. فاصله بین تمام ایوان ها ستونی است قوی که بارکش ایوان های جانبی می باشد، دارای محلی برای بستن حیوانات (شتربند) است در چهار زاویه این ساختمان ورودی اصطبل ها قرار دارد که در قسمت شاه نشین این قسمت ها مسدود بوده و احتمالا به این دلیل بوده که حیوانات و وسایل کاروانیان جدا از یکدیگر باشند. راه ارتباطی به پشت بام از طریق پلکانی است که در کنار شاه نشین شمالی قرار دارد. این ساختمان دارای جان پناه های مرتفع در سطح پشت بام با ارتفاع چشمگیر نبوده ظاهرا تمهیدات دفاعی چندانی در برابر حملات احتمالی در نظر گرفته نشده است. از خصوصیات این کاروانسرا زائر پذیری آن می باشد زیرا علاوه بر کاروانیان، زائران امامزاده نیز از آن استفاده می کرده اند. این مکان در طول زمان شاهد حضور بزرگانی بوده که به قصد عبادت در این محل برای مدتی اقامت می کرده اند.
منابع:
- شهرداری شهرضا
- imna.ir
- tasnimnews.com