شهرضا یا همان قمشه کهن از سکونتگاه های کهن جنوب شرقی اصفهان است آثار اسلامی متعدد و ناشناخته ای دارد. در این میان مساجد از جمله آثاری است که که از نظر کیفی و کمی بر سایر آثار غلبه داشته و حاکی از گسترش فضاهای شهری و رونق این مکان در ادوار گوناگون اسلامی بوده است. چند نمونه از این مساجد که جایگاهی خاص در معماری دارند شامل مسجد جامع، مسجد نو و مسجد خان شهرضا می باشند. مسجد جامع شهرضا یادمانی کهن است که سابقه احداث آن به دوران سلجوقیان باز می گردد. این مسجد از زیباترین آثارتاریخی این شهرستان است که در مرکزشهر و ورودی بازار قدیمی واقع شده است.
معماری
این مسجد گنبدی با ارتفاع ۱۰ متر و مناره ای با بلندای ۱۵ متر دارد و سبک معماری این بنا از نوع ضربی است که در ساخت آن از آجر ساده استفاده شده است. این بنا شبستانی بزرگ، محرابی نقاشی شده و منبری سنگی دارد و تاریخ بنای آن بر اساس لوحی که در سال ۷۳۹ نگاشته شده، به قرن هشتم هجری بر می گردد. بخش اصلی مسجد شامل صحن گنبد خانه، دو شبستان و ایوان ها و دو ورودی می باشد. گنبد خانه که قدیمی ترین بخش مسجد است، متشکل از یک فضای مربع شکل با جرزهای قطور است که با یک کاربندی ساده هشت و سپس شانزده، به دایره تبدیل شده تا گنبد یکپارچه آجری روی آن، اجرا شود. مسجد جامع شهرضا دست کم از دوران سلجوقی بنا گردیده و در دوره های ایلخانی، صفوی و قاجار ساختمان سازی و مرمت هایی در آن صورت گرفته است. از شاخصه های معماری و سبکشناختی مسجد بهره گیری از پلان دو ایوانی و کاربرد دو منار در آن است. مسجد جامع از منظر دوره های ساختمانی، شمول، سبک شناختی ، تاریخ معماری و ویژگی های معماری بر سایر مساجد تفوق و برتری داشته و به عنوان مسجد جامع و اصلی شهر استفاده شده است.
در دالان این مسجد بر سنگی وقفنامه ای موجود است که مقداری از آب ملک ‘صحرای موقان’ شهرضا را وقف مسجد کرده تا از منافع حاصله سهمی را با سادات فقیر و سهم دیگری را صرف تعمیر و فرش و روشنایی کنند. به مرور زمان بافت قدیمی مسجد دستخوش تغییراتی شده که می توان به مواردی نظیرخراب کردن حوض آب وسط حیاط و جابجایی سنگ آب آن به کاروانسرای جعفرخان اشاره کرد. یکی از منارهای این مسجد در سالهای گذشته در اثر صاعقه تخریب شده و فقط ته مناره باقی مانده است. هم اکنون این مسجد به همت میراث فرهنگی مورد مرمت قرار گرفته تا پذیرای علاقه مندان به تاریخ و مذهب این منطقه باشد.
موقعیت مکانی
این مسجد در در مرکزشهر، ورودی بازار سرپوشیده قدیمی قرار دارد.
جاذبه های گردشگری
چهارصد اثر باستانی و تاریخی در شهرستان شهرضا وجود دارد که مسجد جامع یکی از مهمترین این آثار است. ثبت ۵۰ اثر شهرضا در فهرست آثار ملی نشان از اهمیت تاریخی و تمدن بالای این شهرستان است. مسجد نو و مسجد خان شهرضا که هر دو متعلق به دوره قاجار هستند از دیگر مکانهای تاریخی این شهر می باشند.
منابع:
- seeiran.ir
- fa.wikipedia.org
- gashtool.com
- civilica.com
- iranplanner.com
