پناهگاه حیات وحش موته با وسعت ۲۰۴,۳۵۰ هکتار در شمال استان اصفهان، شمال غربی میمه و جنوب غربی شهرستان دلیجان قرار دارد. پناهگاه حیات وحش موته ما بین دو استان اصفهان و استان مرکزی قرار گرفته و روستای موته در مرکز پناهگاه قرار گرفته است. روستای موته با فاصله ۲۷۰ کیلومتر در جنوب غربی استان تهران و در کنار جاده اصفهان به تهران، در فاصله ۶۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان دلیجان و در فاصله ۴۵ کیلومتری شمال غربی شهر میمه واقع شده است.
تاریخچه
پس از تشکیل کانون شکار ایران در سال ۱۳۴۳، محدوده ای با وسعت ۳۴۳,۹۴۰ هکتار شامل دشت ها، ارتفاعات و مراتع، واقع در حوزه استحفاظی استان های اصفهان و مرکزی به عنوان منطقه حفاظت شده موته انتخاب و در سال ۱۳۴۶ با تشکیل سازمان شکاربانی و نظارت بر صید، به تصویب شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید آن زمان رسید. در سال های پس از انقلاب، سازمان حفاظت محیط زیست تغییراتی در حد و حدود منطقه ایجاد و در تاریخ ۱۳۶۱/۶/۲۱ با مساحت حدود ۲۰۴,۳۵۰ هکتار به منطقه حفاظت شده تبدیل و سرانجام بر اساس مصوبه شماره ۱۳۰ شورای عالی محیط زیست مورخ ۱۳۶۹/۱۲/۷ با همین وسعت به پناهگاه حیات وحش ارتقا سطح یافت. ۳ منطقه شور رباط ترک، شور آب باریک و سی کلفت جمعا به مساحت ۳۷,۰۰۰ هکتار بعنوان منطقه امن پناهگاه معرفی شده اند.
شرایط اقلیمی
این منطقه از دو بخش کوهستانی و دشتی تشکیل شده است. بلندترین ارتفاعات منطقه حدود ۳۰۰۰ متر و کوتاهترین آنها تقریباً ۱۵۰۰ متر از سطح دریا می باشند که این اختلاف ارتفاع باعث پدید آمدن رویشگاههای مختلفی در منطقه شده و تنوع زیستی قابل توجهی را پدید آورده است. پناهگاه حیات وحش موته از ارزشمند ترین مناطق ایران به خصوص از نظر گیاهان منحصر به فرد و زیستگاهی مناسب برای زندگی آهو و منطقه ای برای تکثیر این گونه میباشد. پناهگاه حیات وحش موته دارای دو بخش مختلف است، یکی بخش جلگه ای و همواری ها که محل زیست آهو است، دیگری مناطق کوهستانی که محل زیست قوچ و میش و کل و بز میباشد. پناهگاه حیات وحش موته از لحاظ آب و هوایی منطقه ای است نیمه خشک که دارای تابستان های نسبتاً گرم و زمستانی سرد است.
معادن و غارها
منطقه موته علاوه بر حیات وحش، پوشش گیاهی و گیاهان و گلهای زیبا، دارای غارهای زیبایی به شرح زیر است:
- غار دمه: واقع در ضلع شرقی کوه دمه، این غار دارای ستونهای زیبای استالاکتیت و استلاگمیت است. غار آهکی بوده و دارای انشعابات مختلفی است و محل اختفای خفاشان بسیار است.
- غار یکه چاه: در کوه غار در جنوب یکه چاه واقع شده و در داخل این غار نیز ستونهای آهکی استالاکمیت و استلاکتیت زیادی وجود دارد. در داخل غار یک چشمه آب نیز موجود است.
- غار کوه سوخته صالح پیغمبر: در دره نی در کوه صالح پیغمبر واقع شده است.
- از ویژگیهای دیگر منطقه موته کانی سازی طلاست. ناحیه ای در شمال موته به وسعت ۱۶۰ کیلومتر مربع دارای ۹ منطقه طلا دار جدا از هم با حداکثر فاصله ۱۵ کیلومتر وجود دارد. طلاسازی در این منطقه وابسته به سنگهای اسیدی آذرین میباشد.
پوشش گیاهی
انواع گیاهان بوته ای و درختچه ای به ویژه درمنه و گون در این منطقه رویش دارند. تاکنون در مجموع ۴۷۸ گونه گیاهی متعلق به ۲۴۰ جنس و ۵۳ خانواده در این منطقه شناسایی گردیده است. نزدیک به ۲۷۰ گونه از این مجموعه از گونه های گیاهان دارویی مفید می باشند. آویشن، کرفس کوهی، کاکوتی، کما، جاشیر، زرشک، گل اورانه، خاکشیر تلخ، تمشک، انجیر، ریواس و … از گیاهان منطقه هستند.
گونه های شاخص جانوری
تا کنون ۱۴۲ گونه مهره دار شامل ۲۵ گونه پیتاندار، ۸۸ گونه پرنده، ۲۵ گونه خزنده، یک گونه دوزیست و ۳ گونه ماهی در این منطقه شتاسایی شده است. گونه شاخص جانوری این منطقه آهو است، پناهگاه حیات وحش موته مهمترین زیستگاه آهو در کشور به شمار میرود. این منطقه در گذشته زیستگاه گراز نبوده اما از حدود سال ۱۳۹۰ تعدادی گراز از زیستگاه های اطراف و احتمالا استان مرکزی وارد موته شده و در حقیقت گراز نیز به جمع پستانداران این منطقه اضافه شده اند. کل و بز، قوچ و میش از گونه های جانوری با جمعیت مناسب در این منطقه می باشند. در این منطقه تاکنون ۸۸ گونه پرنده متعلق به ۵۸ جنس و ۳۵ خانواده از قبیل بالابان، هوبره و انواع عقاب ها شناسایی شده اند که برخی از پرندگان بومی، برخی مهاجر و برخی بطور اتفاقی دیده شده اند. در پناهگاه حیات وحش موته ۲۵ گونه خزنده متعلق به ۲۲ جنس و ۱۰ خانواده زندگی می کنند. غزال ایرانی، یوزپلنگ، گربه پالاس، قوچ و میش زیرگونه اصفهانی نیز از جانداران منطقه هستند.
مناطق گردشگری در قلب پناهگاه
تخت سرخ در منطقه شمال غربی شهر میمه و قلب حیات وحش موته، یکی از زیباترین مناطق زمین شناسی مربوط به دوران سوم و چهارم زمین شناسی است. طاقدیس های زمین شناسی قرمز رنگ قبا زیبایی منحصر به فرد در کنار دره سیاه رنگ (دره دوزخی) و درخچه های گز و اشک سبز رنگ (شوراب گردگاب) و دشت سفید رنگ نمک خیز (بوم تخت) تابلو نقاشی هزاررنگی را به تصویر می کشد که باعث حیرت هر بیننده است. در این منطقه یک تخت کم ارتفاع و بسیار زیبا بنام تخت محمد جعفر وجود دارد که از ذخایر تاریخی و ارزشمند منطقه است. کشفیات انجام شده در لابلای بناهای مخروبه، عصر مدنیت در این منطقه را، هم پای تپه های تاریخی سیلک کاشان نشان می دهد. این اثر طبیعی و بسیار زیبا در حدود شانزده کیلومتری شهر میمه در استان اصفهان قرار دارد که به علت نزدیک بودن این منطقه به کویر از آب وهوای کویری برخوردار است که تابستانها نسبتاً گرم و زمستانها سرد و خشک می باشد.
تهدیدات
عبور جاده آسفالت از میان پناهگاه موته این زیستگاه ارزشمند را به دو قسمت تقسیم و ارتباط اکولوژیک مابین دو سمت جاده را تا حد زیادی قطع نموده است. این جاده تا ۳۰ سال قبل تنها یک مسیر خاکی و ناهموار برای دسترسی بومیان منطقه بود که با موافقت مدیران وقت سازمان محیط زیست به یک جاده ترانزیتی و آسفالته تبدیل گردید. برخورد با خودروهای عبوری، همواره موجب مرگ و میر حیات وحش موته به خصوص آهوان پر شمار این منطقه می شود. ضمن اینکه وجود جاده، دسترسی متخلفین به قلب منطقه به ویژه زیستگاه های آهو را آسان و کنترل و حفاظت را برای محیط بانان با مشکلات زیادی مواجه نموده است. این در حالی است که هیچگونه تابلو هشدار دهنده و عامل بازدارنده از جمله دوربین ثبت تخلفات به منظور کنترل سرعت خودروهای عبوری در این محور وجود ندارد.
منابع:
- iaumeymeh.ac.ir
- hamgardi.com
- iew.ir
