مسجد جامع محله خوزان، از بناهای تاریخی و مذهبی شهرستان خمینی شهر در استان اصفهان است که دارای پیشینه ای هفتصد ساله و بیش از آن می باشد. این مسجد کهن که هنوز هم ارزش های معماری و زیبايی های در و دیوار و فضای معنوی خود را حفظ کرده، به سبک مساجد چهار ایوانی ساخته شده است. بر روی این اثر معماری پربها در دوران صفوی، تغییرات زیادی انجام گرفته و قسمت هايی به آن افزوده شده است که از آن جمله می توان به مناره و گلدسته و ایوان جنوبی آن اشاره کرد. نقش های تزئینی با نقوش گل و بوته و اسلیمی های زیبا در زیر و نیم طاقی های ایوان اصلی صحن نیز از دیگر مواردی است که به آن اضافه شده است. این مسجد در زمانی دیگر دستخوش تغییرات در معماری خود شده است، در این مرحله بیت الشتاء یا شبستان زمستانی در ضلع غربی آن گسترش یافته و تزئیناتی همچون مقرنس کاری، گچبری، تزئینات کاشیکاری و ستون های تراشیده شده به آن افزوده شده است. این مسجد از نوع مساجد چهار ایوان با حیاط مربع است که در هر ضلع آن ایوانی قرار دارد و مشابه مسجد زواره و اردستان است و در محله خوزان و کهندژ از نواحی قدیمی شهرستان خمینی شهر قرار گرفته است.
تاریخچه
گفته می شود قبل از احداث مسجد امکان وجود آتشکده ساسانی در این مکان وجود داشته که بعد از ورود اسلام به خوزان به مسجد تبدیل شده است، شیوه معماری آنرا به قرن هشتم هجری نسبت می دهند و آثار فعلی و تزئینات آن به عهد صفویه نسبت داده می شود. قدح موجود در آن به سنه ۱۱۰۸ ه.ق وقف گردیده است. در سال ۱۰۶۸ ه.ق (دوره صفویه) تغییرات و الحاقات به آن صورت گرفته که شامل مناره و گلدسته است. در دوره قاجار شبستان ضلع غربی مسجد گسترش یافته و تعمیر شده است و ایوان های چهارگانه آن با هم قرینه هستند.
ویژگیهای معماری
این مسجد تاریخی از نوع مساجد چهار ایوانی است که حیاطی مربع شکل نیز دارد که در هر یک از اضلاع آن یک ایوان ساخته شده است. بنا مشتمل بر صحن، ایوان ، گنبد خانه و شبستان های ستون دار است که با کاشی و آجر تزئین و نما‌سازی شده است. حیاط مسجد، مربع شکل است و در هر ضلع آن ایوانی قرار گرفته است. شبستان مسجد در عقب ایوان باختری واقع شده است. این شبستان۲۰ ستون سنگی با ارتفاع تقریبی ۲ متر از سنگ پارسی دارد که به وسیله قطعاتی از سنگ مرمر شفاف از بالا نور را جذب می کند. در حال حاضر، کتیبه ای در مسجد نیست و تنها یک سنگاب با کتیبه ای به تاریخ رمضان ۱۱۰۸ هجری قمری وقف حاجی حیدر، دیده می شود. معماری مسجد به شیوه معماری مساجد قرن هشتم است و آثار فعلی و تزئینات آن مربوط به عصر صفویه بوده و در آن دوره به بنا اضافه شده است. از ویژگی های این بنای تاریخی، مقرنس کاری و قطار بندی به همراه گچبری، تزئینات معقلی، کاشی کاری و مشبک گچی و آجری با ستون های سنگی تراش در قسمت شبستان است. این تزئینات زیبا را شاید در کمتر مسجد جامعی با چنین قدمتی بتوان دید. شاید بتوان گفت مهم ترین و جذاب ترین قسمت مسجد، که توجه گردشگران را بسیار به خود جلب می کند، تزئینات کار شده در این مسجد است.
وجه تسمیه
خوزوان یا خوزان از واژه «خوز» و «ان» نشانه کثرت و جمع تشکیل شده است. خوز در سنگ نوشته های شاهنشاهان هخامنشی به قوم عیلامیان و از سرزمین آنها گفته می شده که در منطقه کوهستانی بین النهرین تا فلات ایران گسترده شده بود. همچنین گفته می شود خوزان به محل طلوع و درخشیدن خورشید اطلاق می شود. از آنجا که خمینی شهر از سه ده به نامهای خوزان، فروشان و ورنوسفادران بوجود آمده بود، به آن (سه ده) می گفتند که بتدریج بر اثر گسترش این دهات و اتصال آن به یکدیگر به همایونشهر و سپس خمینی شهر تغییر نام داد.
موقعیت مکانی
خمینی شهر، خیابان شریعتی جنوبی، پنجشنبه بازار
منابع:
- daneshnam.ir
- jazebeha.com
- kojaro.com
