بازار ورنوسفادران خمینی شهر

متن کامل: بازار ورنوسفادران خمینی شهر

ورنوسفادران که از سه محل اصلی سده یا خمینی شهر می باشد، در شمال این شهر قرار دارد. ورنوسفادران خود از چندین محله تشکیل شده که از شمال به جنوب شامل کوشکباج، زاغ آباد، گارسله، باولگان و گاردر می باشد. بازار ورنوسفادران همچون سایر بازارهای شهرستون فقرات شهر را تشکیل می داده و از مسجد زنجیری تا مسجد گاردر ادامه داشت. بازار ورنوسفادران مسجد بزرگ و تکیه زاغ آباد، حسینیه و مسجد زنجیری باولگان، تکیه گاردر و گارسله را به هم متصل کرده است. بازار راسته هایی به محله های اطراف از جمله زاغ آباد و گارسله دارد که در واقع ساکنان محله های مختلف ورنوسفادران را به این بازار ارتباط می داده است. دربخشهای مختلف بازارمشاغل مختلفی از جمله کارگاههای عصاری، تولید نخودچی و تخمه، نمد مالی، گیوه بافی، توپ دوزی، سوزن دوزی، گل دوزی، پارچه بافی وجود داشته که البته در دوران مختلف متفاوت بوده است. مطابق برخی اسناد سابقه بازار به دوران صفویه می رسد و قدمت عصارخانه بازار که مربوط به دوره صفویه است این موضوع را قوت می بخشد. بازار در زمان نادرشاه رونق خاصی داشته است. گفته شده در این دوران کسبه آن از پرداخت خراج معاف بوده و به همین دلیل کاسب کاران از جمله کلیمی ها در این بازار دکان زده اند.

مشاغل عمده در این دو دوره تاریخی عصاری، گیوه دوزی، پنبه پاک کنی و مشاغل مرتبط بوده است. میرزا طاهر نصرآبادی تذکره نویس دوران صفوی تعداد دکانهای پنبه کنی ورنوسفادران را دویست مورد ذکر کرده که نشانگر وسعت بازار ورنوسفادران در آن دوران می باشد. در اوایل قرن چهارده یکی از کانون های اصلی بازار سرای قنادی ها بوده که در آن تولید انواع شیرینی و مربا رواج داشته است. همچنین به سمت گارسله محل فعالیت نمد مال ها بوده که محصولات خود را به شهرهای دیگر از جمله عشایر قشقایی فارس می فروختند. یک کارگاه بزرگ قندریزی نیز حوالی عصارخانه وجود داشته و یک کارگاه تولید انواع حلوا در بازار به فعالیت مشغول بوده است. تولید کنندگان نخ و پشم و خامه که مواد اولیه تولید فرش به حساب می آیند در سراسر این بازار تیمچه داشتند. تولید نخود و نخودچی (نخودریزی)، پارچه فروشی، طلا و جواهرات از مشاغل موجود در بازاراست. ازحدود سال ۱۲۸۰ روزهای چهارشنبه دستفروش ها نیز به این مجموعه اضافه می شوند. این بازار در قدیم مسقف بوده که اکنون اثری از آن سقفها دیگر باقی نمانده است.

چهارشنبه بازار
چهارشنبه بازار روزهای چهارشنبه هرهفته در حوالی بازار ورنوسفادران برپا می شود. در این بازار دست فروشها به عرضه کالا به مشتریان که اغلب زن هستند می پردازند. در این روز فروشگاه های ثابت این منطقه هم مشتریان بیشتری دارند. گفته می شود سابقه این بازار به دهه ۱۲۸۰ برمی گردد. زنانی که درخانه های خود گیوه دوزی کرده و یا محصولی مانند تخم مرغ و گندم و نان و...داشتند در این بازار کالای خود را با محصول دیگری عوض می کردند.

وجه تسمیه
درمورد ریشه نام این محله چندین نظر مختلف وجود دارد، رسول صرامی نویسنده کتاب «دیار کهن خمینی ‌شهر» چنین نوشته است: یکی از دهات اصفهان به «بنسوان» معروف است که به لهجه ولایتی آشنا هستند که به بنی آسوران معروف بوده ‌اند. توضیح اینکه یکی از گروه ‌های نژادی یهود در زمان قدیم به نام یهودیان سفارادی یا یهودیان مدیترانه شرقی معروف بودند. هم‌ اکنون نیز، یکی از ابنیه یهودیان به نام کنیسه سفارادیم در بیت‌ المقدس موجود است. قوم ورنوس از شجاع‌ ترین سپاهیان ملکشاه سلجوقی بودند. این قوم گارد مسلح ملکشاه را تشکیل می ‌داده ‌اند. پس از پیروزی ‌های ملکشاه و آرام شدن اوضاع ایران، وی مجلس جشنی ترتیب داد و به علت شجاعت، آنها را بهادران که به معنی دلیران است نامیده و به عنوان قدردانی از آنها زمین ‌های گاردر را به آنها اهدا کرد و محل اسکان آنها نیز ورنوس بهادران نامیده شده که به مرور زمان به ورنوسفادران تبدیل شد. استاد مهریار نیز در کتاب «فرهنگ جامع آبادی ‌های اصفهان» معتقد است که با توجه به اینکه در زبان فارسی حرف س به ش تبدیل می ‌شود این کلمه در اصل ورنوش آذران یا آتشکده آذرنوش است. این آتشکده همان آتشکده ‌ای است که در بلخ قرار داشته و زرتشت در آنجا کشته شده است.

بناهای دیدنی بازار