مناره ها یکی از سازه های اصلی معماری ایرانی هستند که در دوره های مختلف تاریخی از آنها به عنوان برج آتش یا برج نشانه یا رهنما برای راهنمایی کاروان ها در مسیر جاده ها و نشان دادن مکان های اصلی بافت شهری و یا به عنوان محل خبر رسانی یا اذان گویی استفاده می کردند.
وجه تسمیه
واژه ساربان در زبان فارسی به معنای شتربان یا نگهبان شتر است و از آنجا که منار ساربان به عنوان یک سازه منفرد، بلند و شاخص از بیشتر نقاط شهر و بیرون آن به خوبی دیده می شد به نظر می رسد که کاربری اصلی آن راهنمایی و جهت یابی کاروان ها برای دسترسی به مرکز شهر بوده است.
ویژگیهای مناره
مناره ساربان حدود ۵۴ متر بلندی دارد و دارای ۱۳۵ پله می باشد. از بلندای آن درون و پیرامون شهر به خوبی نمایان است و معرف سبک خالص معماری دوران سلجوقی می باشد و از مجموعه آثار تاریخی آن دوره در شهر تاریخی اصفهان است. این مناره شباهت كلي با مناره مسجد علي دارد و در سه طبقه، بدون پايه ساخته شده است.
مناره ساربان از نظر آجر چینی و کاشیکاری نیز به چند قسمت تقسیم شده است. بخش اول آن آجر چینی ساده است. بخش های دوم و سوم آن دارای تزئینات عالی آجری می باشد. بخش چهارم آن تاج اول مناره محسوب می شود که مقرنسهای آجری توأم با کاشی فیروزه ای دارد و بسیار زیبا و نفیس چیده شده است. بخش پنجم آن تزئینات آجری می باشد. بخش ششم آن تاج دوم مناره است و بخش هفتم آن تارُک مناره بشمار می رود. در قاعده دو تاج این مناره دو کتیبه بسیار زیبا از بهترین رنگ فیروزه ای کاشی خوانده می شود.
مناره ساربان با آجر چيني برجسته و همچنين آجرهاي تراشيده و كاشيكاري معرق به سبك خط كوفي ريحان تزئين شده است.
اين مناره تاريخ ندارد اما به دليل شباهت بي اندازه با مناره مسجد سين از نظر تزئينات و همچنين از لحاظ معماري و نحوه نگارش كتيبه ها سال ساخت آن بين سالهاي ۵۲۵ تا ۵۵۰ هجري قمري تخمین زده می شود.
کتیبه ها
سه كتيبه در مناره ساربان وجود دارد که با خط كوفي نوشته شده اند. در قاعده دو تاج این مناره دو کتیبه بسیار زیبا از بهترین رنگ فیروزه ای کاشی دیده می شود. اين كتيبه ها در معرض آسیب های جوي مانند سرما و گرما و تابش آفتاب قرار گرفته اند، آنچه مشخص است مفاد كتيبه اول كه با كاشي هاي آبي رنگ ساخته شده شامل عبارات مذهبي بوده است.
در دومين كتيبه كه آن نيز به كاشي آبي مزين است، آيه ۳۳ از سوره فصلت آمده است. سومين كتيبه به خط كوفي مربع با آجر تراشيده بر زمينه اي از كاشي هاي آبي ساخته شده و در آن از پيامبر (ص) و خلفاي راشدين ياد شده است.
برج پیزای ایران
این مناره به دلیل نشست نامتقارن در پایه های آن حدود هشت درجه به سمت جنوب شرقی از امتداد قائم انحراف یافته است. این نشست نامتقارن می تواند به دلیل اختلالات موجود در شالودهٔ آن یا به دلیل تغییرات متوالی در سطح تراز ایستایی در سفره آب زیرزمینی یا استفاده از چاهک های آب منازل اطراف باشد. این مناره بدلیل انحراف یافتن به برج پیزای ایران نیز معروف است.
جاذبه های نزدیک
این مناره در محله جوباره اصفهان، در نزدیکی مسجد جامع اصفهان، مسجد مصری، مناره مسجد علی ،مناره چهل دختران، خانه قزوینی ها واقع شده است. محله جويباره در شمال شرقي اصفهان قرار دارد كه از شمال به ميدان قدس، از جنوب به مسجد سيد، از غرب به خيابان هاتف و ميدان عتيق و از شرق به خيابان سروش محدود است.
منابع:
شهرداری اصفهان
fa.wikipedia.org
makanbin.com
