مسجد سید اصفهان

متن کامل: مسجد سید اصفهان

موقعيت: خيابان مسجد سيد
سال تاسيس: قرن ۱۳ هجري (محمد شاه قاجار)
مساحت: ۸۰۷۵ متر مربع
خطاط: محمد باقر شريف شيرازي

از عناصر اين مسجد مي توان به چهار در اصلي، دو شبستان بزرگ، دو گنبد كوچك و بزرگ، دو چهلستون، دو مهتابي وسيع كف حياط، چهار مهتابي طبقه فوقاني، سه ايوان و يك گلدسته معظم، و بيش از ۴۵ حجره و چند دهليز اشاره نمود. اين اثر ارزنده و مشهور که در ضلع جنوبی خيابان مسجد سيد واقع شده از حيث مطالعه معماری و هنر کاشيکاری مخصوصاً گره کشی، خط بنائی و کاشی ۷ رنگ در شمار بهترين آثار قرن ۱۳ هجری قرار دارد. ساختمان مسجد سيد زير نظر مرحوم حجت الاسلام سيد محمد باقر شفتی معروف به سيد شروع شد. اما عمر آن مرحوم برای پايان آن وفا نکرد بنابراين بقيه کارهای آن زير نظر فرزند و نوه او ادامه يافت.

پس از انقراض صفويه با رکودی که گريبانگير وضع اقتصادی کشورمان شده بود کاشيکاری و به طور کلی مسجد سازی دچار وقفه محسوسی شد. بنابراين اگر بگوئيم مرحوم سيد با آغاز ساختمان مسجد سيد بار ديگر احداث مسجد در ايران را رونقی تازه بخشيد سخنی به گزاف نگفته ايم.

سردر شمالی مسجد که ورودی اصلی به حساب می آيد دری رفيع با دو سکو از سنگ پارسی است که طرفين آن تزئيناتی از کاشی ۷ رنگ و گل و بته و کتيبه هائی به خط ثلث جای گرفته اند. اين کتيبه ها شامل آياتی از قرآن کريم است.

سردر جنوب غربی که آن نيز يک ورودی رفيع است با کاشي های ۷ رنگ و کتيبه ها و اسپرهای مکتوب تزئين شده است. کتيبه های اين سردر به خط محمد باقر شيرازی خوشنويس بزرگ عصر قاجار کتابت شده است. سردر جنوب شرقی با جلوخانی وسيع همچون نگينی در کوچه می درخشد.

ايوان جنوبی جلوی شبستان زير گنبد قرار دارد. ايوان های شرق و غرب در جلو شبستان زمستانی مسجد واقع شده اند.

در دو طرف شرق و غرب چهار مهتابی ساخته شده اند. در اطراف ايوان ها حجراتی برای سکونت طلاب علوم دينی ساخته شده اند. در اسپرهای اطراف مهتابی ها با خط بنائی عبارات و اشعاری نوشته اند ساعت بزرگ مسجد که در اصفهان شهرت دارد در بالای ايوان جنوبی قرار گرفته است.

در شمال شرقی مسجد آرامگاه حجت الاسلام واقع شده که بقعه و رواقی مقابل آن است. داخل اين بقعه و رواق با تزئينات کاشيکاری و گچبری آراسته شده است. در بالای سردر ورودی بقعه تاريخ فوت مرحوم حجت الاسلام با خط ثلث نوشته شده است. مسجد سيد اصفهان به دليل وجود تزئينات بسيار جالب گل و بوته و اسليمی و وجود خط بنائی و ديگر خطوط از استادان نامدار عصر قاجار در عداد يکی از شاهکارهای معماری عصر قاجار قرار دارد .

حکایتی از تاریخ
همانگونه که قید شد، این مسجد عظیم، توسط حجت السلام سید محمد باقر شفتی، احداث گردیده است. در تاریخ روایتی واقعی مربوط به این ماجرا آمده است که ذکر آن خالی از لطف نیست:

هنگامی که سید محمد باقر شفتی این مسجد عظیم را پایه گذاری کرد؛ عده ای از او پرسیدند: تو بسیار فقیر و تنگ دست بودی، چگونه توانستی این مسجد عظیم را احداث کنی؟
او در پاسخ گفت: زمانی که قحطی آمد و مردم برای زنده ماندن خود گوشت مردار و گوشت گربه و ... را می خوردند؛ من هم مانند دیگران از شدت گرسنگی و قحطی در حال مرگ بودم. تمامی آنچه را که پس انداز کرده بودم در دست گرفتم و به نانوایی مراجعه کردم؛ تا بتوانم یک قرص نان بخرم. جمعیت انبوهی در جلوی نانوایی تجمع کرده بودند و من پول و پس اندازم را دادم و یک قرص نان خریدم. وقتی که به خانه باز می گشتم سگ ماده ای را دیدم که روی زمین افتاد بود و پستان هایش از شدت گرسنگی خشکیده بود، بچه هایش هم در حال مردن بودند. من با خود اندیشیدم؛ اگر من بمیرم فقط یک نفر هستم؛ اما این سگ ماده، چندین توله دارد و اگر بمیرد همه توله هایش نیز خواهند مرد. بنا بر این برای رضای خدا نان را خرد کردم؛ و در جلوی سگ گذاشتم. ایستادم و نگاه کردم ببینم چه می شود.
سگ ماده، نان را خورد؛ و پستانش بزرگ شد؛ و توله هایش شروع به شیر خوردن کردند. در همان لحظه دیدم که سگ ماده سرش را به سوی آسمان بلند کرد؛ و من احساس کردم که این سگ ماده، مرا دعا می کند.
به خانه ام آمدم و به سمت قبله خوابیدم و پارچه ای روی سرم کشیدم. دعاهایی خواندم و شهادتین را گفتم.
حدود یک ساعتی گذشت. فردی آمد و در زد و پرسید: آیا شما سید شفتی هستید؟ گفتم بله.
گفت: من تاجرهستم. یک کشتی پارچه از هندوستان آورده بودم؛ و نذر کردم؛ اگر به سلامت رسیدم و پارچه ها را فروختم؛ مبلغ بیست تومان آن را به شما بدهم.
اکنون آمده ام که نذر خود را اداء کنم؛ و این مبلغ پول را به شما بدهم. من بسیار شگفت زده شدم؛ زیرا بیست تومان پول، مبلغ بسیار هنگفتی بود؛ که هرگز در خواب هم ندیده بودم. از او پرسیدم: با این همه پول چه کنم؟ او پیشنهاد کرد؛ من بخشی از این پول را بر دارم؛ و مابقی آن را به عنوان مشارکت در واردات پارچه به خودش تحویل بدهم یعنی در سود و زیان آن شریک شویم. من این پیشنهاد را پذیرفتم.
آن فرد در هر مرتبه ای که از هندوستان پارچه می آورد؛ مبالغ هنگفتی پول به من می داد.
من تصمیم گرفتم با پول هایی که از این طریق به دست می آورم؛ در محله «بید آباد» زمین های وسیعی را جهت احداث مسجد خریداری کنم؛ بنا بر این مسجد مذکور را از این طریق احداث کردم.

من فقط یک قرص نان به سگ ماده ای دادم؛ اما خداوند متعال برکات عظیمی به من مرحمت کرد.