يکی از پلهای زيبا و جالبی که در دوران صفويه بر روی زاينده رود احداث شد سی و سه پل است. اين پل در گذشته «پل جلفا» ناميده می شد (زيرا از اين طريق به جلفای اصفهان که تازه احداث شده بود می رسيدند). این پل به «الله ورديخان» نيز معروف است. وی سردار مشهور شاه عباس اول و مأمور ساختن اين پل بود.
اين پل که چهارباغ عباسی را به چهارباغ بالا متصل می کند قبلا ۴۰ چشمه داشته اما امروز بيش از سی و سه چشمه آن باقی نمانده است و بقيه آنها مسدود شده اند. قسمت فوقانی پل آجری و قسمت تحتانی پل از سنگ ساخته شده است. پل ۲۹۵ متر طول و 13/75 متر عرض دارد و در زمره اولين آثاری است که شاه عباس اول دستور ساختن آن را داده است.
در طرفين پل معبر باريک مسقفی است که در سراسر طول پل ديده می شود. سی و سه پل دارای يک پياده رو برای گردش در بالا و يک پياده رو در پايين است. پياده رو پائين گذرگاه مسقفی است که ميان پايه های مرکزی پل و به فاصله کمی از بستر رودخانه ايجاد شده است. از گفتنیهـا دربـاره سـی و سـه پـل اينـکـه در دوران صـفـويه جـشـن «آبريزان» يا «آبريزکان» در کنار زاينده رود و در نزديکی اين پل برگزار می شده است. در اين جشن که در سيزده تيرماه هر سال برگزار میشد مردم با پاشيدن آب و گلاب به روی يکديگر در اين مراسم شرکت می کرده اند. شاه عباس اول به طورى كه مورخان و سياحان خارجى نوشتهاند در هر حال در جشن آبريزان شركت مىكرد. اگر در اصفهان بود در كنار زاينده رود، مقابل سى و سه پل و اگر در مازندران بود در كنار درياى خزر، و گاهى روى پل سى و سه چشمه برگزار مىكرد. به فرمان شاه عباس بر سر پل مراسم گلریزان صورت میگرفت و گلهای فراوان در راه شاه و همراهان او ریخته میشد. در عید نوروز هفت شبانه روز جشن و پایکوبی روی این پل برگزار میشد و مردم اصفهان این پل را چراغانی میکردند که نمای بسیار زیبایی را به وجود می آورده است.
در تاريخچه ابنيه تاريخى اصفهان درباره اين پل تاريخى چنين نوشته است:
در انتهاى جنوبى خيابان چهارباغ پل الله ورديخان است كه به نام بانى و سازنده آن خوانده مىشود و در همان موقعى كه شاه عباس دستور كاشتن درختان چهارباغ را مىداده رفيق و سپهسالار شاه نيز در ساختمان اين پل به وسيله آجر و سنگ تراش فعاليتى به خرج مىداد، وضعيت اين پل با قديمش تفاوت زيادى نكرده است.
ايوانچه ها و غرفه هاى زيبا و متناسب طرفين پل كه جاى نشستن اهالى و عبور و مرور است به همان حالت اوليه باقى مانده است. طول اين پل 295 متر و عرضش 13/75 متر مىباشد و درازترین پل زاینده رود است. نوشتهاند كه در ابتدا چهل چشمه داشته و به تدريج سى و سه چشمه شده در سنوات اخير قسمت زيادى از بستر رودخانه را تصرف كرده و اشجارى غرس نموده بودند به طورى كه چند چشمه پل از عبور آب محروم گشته ممكن بود بكلى متروك شود. در سال 1330 كه آقاى مصطفى خان مستوفى رياست شهردارى اصفهان را داشت شهامت و شجاعت به خرج داد و اراضى مزبور را از تصرف غاصبين خارج و مجراى عبور آب چشمهها را باز كرد و اقدام به ساختمان ديوارهاى سنگى در طرف شما رودخانه نموده كه نوز آثارش پابرجا و عملياتش زبانزد مردم اين شهر است.
پل الله ورديخان که در سال ۱۰۱۱ هجری بنا شده است از آثار مشهور اصفهان است که اکثر سياحان و جهانگردان به توصيف آن پرداخته اند. مساحت این پل را سیاحان انگلیسى چهارصد و نود یارد تعیین کرده اند . هفت دهانه این پل گرفته شده و اکنون 33 دهانه دارد و از این رو به پل 33 چشمه شهرت دارد . لرد کرزن که سی و سه پل را در اواخر حکومت قاجارها ديده است درباره آن می نويسد:
اين بنای زيبا که با وجود مرور زمان با بزرگی و مشخصات آن سالم مانده است ارزش آن را دارد که برای ديدنش به اصفهان رفت، هر چند احتمالاً از کسی هم انتظار نمی رود که برای ديدن شايد باشکوه ترين پل جهان چنين کاری بکند. شرحى که پرسى سایکس انگلیسى راجع به این پل نوشته بسیار دقیق بوده و وضع پل را در آخر قرن سیزدهم و اوائل قرن چهاردهم هجرى مجسم مى نماید. سایکس سی‌وسه‌پل را یکی از پلهای درجه اول جهان نامیده است. شاردن آن را شاهکار معماری و شگفت آفرین و دن گارسیا آن را از بهترین آثار معماری ایران خواند. دن گارسیا در این باره می‌نویسد: «این پل نیز از بناهای الله وردی خان است و با اینکه دشمنان و حاسدانش می‌گویند این بنا با پول ساخته شده است، نمی‌توانند انکار کنند که بانی شخص اوست. اما باور عموم مردم که حقیقت نیز همان است، این است که الله وردی خان پل را به خرج خود ساخته است».
بدون شرح!
آدرس:
خیابان کاوه، خیابان چهارباغ،میدان انقلاب سی و سه پل
دروازه شیراز چهارباغ - سی وسه پل
منابع:
- شهرداری اصفهان
- fa.wikipedia.org
- beytoote.com
- shaghayegh00.blogfa.com
- namnak.com
- yjc.ir
- tafarojgah.com
