در شمال ميدان نقش جهان، روبروی مسجد امام اصفهان، سردر بازار قيصريه قرار دارد. بازار قيصريه یا سلطانی مهمترين بازار اصفهان در زمان صفويه بود که از باشكوهترين بازارهاي جهان و بزرگترين مركز داد و ستد ایران به شمار می رفت. ساختمان آن در زمان شاه عباس اول به اتمام رسيده است و معمار آن استاد علی اکبر اصفهانی بوده است.
سردر عظيم قيصريه از مهمترين و با شکوه ترین دروازه های ورودی شهر اصفهان بوده که از طريق بازار قيصريه، اصفهان جديد را به شهر سلجوقی (ميدان کهنه آن روزگار) متصل می کرده است. اين سردر مزین به نقاشی هایی است که برخی از آنها اروپائی های مقيم دربار اصفهان آن روزگار را نشان می دهد. نقاشی دیگری نيز شکارگاه سلطنتی را به تصویر کشیده است. متأسفانه اين نقاشی ها که اثر هنرمند یران زمین، رضا عباسی می باشد، به علت مجاورت با هوای آزاد و برودت و گرمای هوا آسيب فراوان ديده اند. در بالاترين قسمت اين سردر صورت دو نيم تنه تيرانداز مرد با لباسهای معمول آن عصر ديده می شوند که تنه آنها شير يا ببر و دم آنها اژدهاست. اين دو تصوير که بر کاشی معرق است بيانگر صورت فلکی اصفهان يا برج قوس است. (در روزگاران کهن در ميان ملل متمدن دنيا معمول بوده که برای شهرهای معروف و مشهور خود طالع و زايچه ای قائل شوند و پس از انتخاب اصفهان به پايتختی، برج قوس را برای طالع آن انتخاب کردند.)
از سردر بازار قيصريه که عبور کنیم وارد مجلل ترين و بزرگترين بازارهای اصفهان می شويم. اين بازار که به بازار قيصريه و شاهی نيز معروف بوده در روزگار صفويه مرکز فروش پارچه های گرانبها بود و نمايندگان کمپانی های خارجی در آنها حجره هائی داشته اند. در جلو سردر، حوض آب بسيار بزرگی وجود داشت که امروزه اثری از آن نيست. در سمت راست عمارت قيصريه، محل ضرابخانه و در طرف ديگر کاروانسرای شاهی واقع شده بود.
در دو طرف سردر قیصریه دو سکوی وسيع وجود دارد که با سنگ يشم و سماق پوشانده شده و در آن روزگار زرگران و جواهر فروشان بساط خود را بر روی آنها گسترده و انواع زيور آلات و سکه های کمياب خود را به خريداران عرضه می کرده اند.
بر بالای سردر، ساعت بزرگی نصب بود که در جنگ با پرتغالی ها نصيب ايران شده بود. متأسفانه امروزه اثری از آن نیست.
سردر بازار قیصریه در گذشته سه طبقه داشته که طبقه سوم نقاره خانه بود. نقاره خانه جایی است که در آن با استفاده از آلات موسیقی در ساعات و زمان های معین، اخبار مهم اعلام می شده است. عمارت نقاره خانه در بالای سردر قيصريه است. نقاره زنی و نقاره کوبی از قديم در ايران متداول بود که طلوع و غروب آفتاب را با نقاره اعلام می کردند. همچنین نواختن نقاره در ميدان های جنگ برای آماده باش سربازان و تشجيع آنان به نبرد و به هنگام صلح و آرامش نيز در آئين های گوناگون و به مناسبت های مختلف رایج بود.
در امتداد دیواره های بالای سردر دو شعر کاشی کاری شده به خط بنایی می بینیم که در آن شعری از سعدی نقش بسته است.
غرض نقشی است کز ما باز ماند که هستی را نمی بینم بقایی
مگر صاحبدلی روزی به رحمت کند در کار درویشان دعایی
بيشتر جهانگردان بازار قيصريه و ساير بازارهای اصفهان را توصيف کرده اند. شاردن که سالها در اصفهان زندگی کرده به تفصيل از بازار قيصريه تعريف کرده و نامگذاری آن به قيصريه را به اين علت می داند که سردر اين بازار را مثل يکی از بناهای قيصريه يا قيساريا در آسيای صغير (ترکيه امروزی) ساخته اند. يكي از سياحان خارجي آن را "... بزرگترين و مجلل ترين بازارهاي اصفهان ..." ناميده كه سقف آن گنبدي شكل است.
قدیمى ترین توصیفى که از بازار اصفهان به جا مانده است، شرحى است از قرن چهارم هجرى قمرى (دوران دیالمه) در کتاب رساله محاسن اصفهان تحت عنوان بازار جورین.
در قدیم به راسته یا تیمچه های دراز بازار قیصریه گفته می شد. قیصریه با بازارهای دیگر تفاوت هایی دارد. مثلاً قیصریه در دارد و درهای آن در زمان تمام شدن کار دکان دارها بسته می شد. دیگر اینکه قیصریه ها اغلب به فروش کالای ظریف و زینتی و گران قیمت اختصاص داشتند. مثلاً جواهرات، فرش های گران بها، پارچه و ….
در زمان حکومت قاجار و در روزگاری که مسعود ميرزای ظل السلطان حاکم اصفهان بود در جبهه های سردر قيصريه تغييراتی صورت گرفت و يک حاشيه کاشيکاری در امتداد سه جانب سردر اضافه شد.
منابع:
شهرداری اصفهان
kojaro.com
irantrawell.com
