بنای اصلی امامزاده یحیی زاره متعلق به ۶۰۰ سال قبل و محل دفن یکی از اولاد حضرت حضرت موسی بن جعفر (ع) می باشد. این بنا در اواخر قرن نهم و در زمان اقتدار پادشاهان تیموری ساخته شد و در عهد قاجار نقاشیهای درون مقبره به آن اضافه شد. این امامزاده در جبهه شمالی زواره و در همسایگی حسینیه بزرگ شهر قرار گرفته است. عمارت امامزاده دارای صحن در ضلع غربی و بقعه در ضلع شرقی می باشد که در سالهای اخیر ساختمان جدید از جمله بنای سرپوشیده غرب بقعه و رواق بلند دور تا دور بقعه در کنار آن بنا شده است. عمارت امامزاده دارای دو ورودی، یکی از بازار و دیگری از کوچه غربی بنا است که ورودی اصلی بازار، آنجا که رفت و آمد حسینیه و بازار بیشتر است، می باشد. پس از این ورودی یک فضای کوچک چهارضلعی به عنوان هشتی ورودی، مقبره اصلی را از فضای بازار جدا می کند. مقبره، فضائی سرپوشیده و چهار ضلعی است که مساحت آن در حدود ۱۰ متر مربع می باشد. مزار در وسط مقبره قرار دارد. اطاقگاه مقبره پس از هشت ضلعی شدن مربع پایه به دایره و گنبد منتهی می شود. گنبد با پایه ای بلند سقف مقبره را پوشانده است. گریو گنبد با آجر و کاشی (معقلی) و خود گنبد با کاشی های معرق با نقوش اسلیمی تزئین یافته است. کتیبه ای از کاشی متعلق به عهد قاجار که آیات قرآنی بروی آن حک شده، هشت ضلعی ابتدایی گنبد را تشکیل می دهد. دیگر ورودی مقبره نیز با یک فضای چهارضلعی، فضای صحن را از فضای اصلی مقبره جدا می سازد. در حال حاضر یک رواق، ضلع شمالی و غربی مقبره را از صحن جدا می کند. یک بنای هشت ضلعی در سمت جنوب مقبره اصلی که احتمالا پیش ورودی مقبره بوده، با مساحتی حدود ۱۲ متر مربع با یک ورودی به فضای مقبره و یک ورودی با صحن ارتباط برقرار کرده است. از گوشه شمالی هشت ضلعی می توان با استفاده از راه پله موجود به پشت بام بنا راه پیدا کرد. تزئینات موجود در بنا نقاشیهای قهوه خانه ای عهد قاجار در ورودی اصلی عمارت و نقاشیهای گل و بوته در داخل بقعه، همچنین حمیلهای گچی که یک سری ۱۶ ضلعی را تشکیل داده است. بعد از تخریب، زیر بنای ساختمان جدید در دو طبقه و ۱۷۰۰ متر می باشد که در حال ساخت و ساز است. ضریح امامزاده جدید و مطلا روی سنگ مزار قرار گرفته است.
تخریب بنای تاریخی
گنبد ایلخانی امامزاده یحیی با فعالیت غیرقانونی شبانه‌روزی هیأت امنای این امامزاده تخریب و دوباره سازی شده است و اخطارهای اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان اردستان و دادگستری استان اصفهان هم به جایی نرسید. شبانه کاشی های دوره ایلخانی آنرا با کامیون به بیابان بردند و بعد از اینکه متوجه شدند تعدادی از دوستداران میراث فرهنگی زواره قصد جابجا کردن کاشی ها را دارند، با بلدوزر از روی آنها عبور و کاشی های ایلخانی را با خاک یکسان کردند. هیأت امنای امامزاده یحیی با سبک و سیاقی که خودشان می خواستند، گنبد این بنا را دوباره ساختند. یکی از مهم ترین آسیب های تخریب گنبد بنای امامزاده یحیی، خارج شدن نام مسجد جامع دوره سلجوقی شهر زواره از فهرست مساجد استان اصفهان است که قرار بود برای ثبت در فهرست میراث جهانی به یونسکو معرفی شوند؛ اما به دلیل ارتفاع زیاد گنبد تازه ساخت این امامزاده و قرار گرفتن آن در حریم منظری مسجد، به نظر می رسد مسجد جامع زواره برای ثبت جهانی پیشنهاد نشود. با اینکه کل بافت شهر تاریخی زواره در فهرست آثار ملی ثبت شده است؛ اما متأسفانه افرادی شبانه بخشی از این بافت را تخریب کردند.
موقعیت مکانی
اردستان، شهر زواره، بازار زواره، روبروی حسینیه بزرگ
منابع:
- emamzadegan.ir
- razheh.com
- isna.ir
