يخدان زواره همراه با حصار و بارو تاريخي زواره از جاهاي ديدني اين شهر است. این يخدان از گل و خشت به صورت مخروطی بلند با دیوار دایره ای-پلكاني ساخته شده است. ضخامت دیواره در بخش پایین اين يخدان حدود دو متر است كه به طرف بالاي مخروط از ضخامت آن كاسته شده است به طوريكه در انتهاي گنبد مسدود مي شود. گنبد پلکانی در ساخت یخچالهای بزرگ مانند یخچال زواره استفاده می شده است.
فضای داخل این یخچال، بسیار مرتفع و از زیبایی ویژه ای برخوردار است و مغاکی از سنگ چین به عمق چهار متر، دور تا دور آن را با حاشیه ای یک متری احاطه کرده که محل تردد می باشد. این یخچال داراي دو ورودي نعلي شكل است كه يكي براي ذخيره كردن يخ و ورودي ديگر براي برداشت يخ بوده است. اين دو درگاه كاملا روبروي هم هستند. در گذشته در نزديكي ورودي اين يخدان، دو قطعه زمين به نام خدرو با عمق يك متر وجود داشت كه در فصل زمستان، به ویژه شب های یخ بندان، آب را در این دو قطعه زمین جاری می کرده اند و در سرمای شب، آب بصورت یخ درآمده و یخ ها را با ضرب تبر شکسته و در داخل مخزن یخچال انباشته و درگاه ها را مسدود می کردند و در فصل تابستان، به ویژه تیر و مرداد ماه، روزنه ای از درب ها را باز و یخ را در میان مردم توزیع می کردند. يخدان زواره دارای دیوار سایه انداز است. در اقلیم گرم و خشک به دلیل نزدیک بودن زاویه تابش خورشید، دیوار سایه انداز بلند ساخته مي شد. ارتفاع مخروط اين یخچال حدود ده متر است. در داخل يخدان، حوض نسبتا عمیقی برای انبار کردن یخ وجود داشت كه در حال حاضر اثري از آن نيست. اين بناي تاريخي در سال ۱۳۹۳ به همت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اردستان مرمت شده است.
موقعیت مکانی
يخدان زواره در خیابان پامنار، محله بنجیره، کوچه نمازی و کوچه یخچال شهر زواره در شهرستان اردستان، استان اصفهان قرار دارد.
منابع:
- reiseniran.de
- gashtool.com
