شهر ‘نوش آباد’ از جمله مناطق باستانی و تاریخی است که در شمال استان اصفهان و به فاصله پنج کیلومتری از کاشان (شهر تپه های باستانی سیلک) قرار گرفته که هنوز نشانه های اعجاز هنر مردمانی از دوره های سلجوقی تا قاجار را با خود به امانت دارد. کتیبه های مناره مسجد جامع و محراب گچ بری مسجد امام علی (ع)، نشان از اهمیت تاریخی این شهر دارد، اما شهر زیر زمینی نوش آباد، با معماری دست کن، یکی از آثار شگفت انگیز ایران و جهان است که زندگی در زیر نور چراغ های پیه سوز داخل آن، به مثابه زندگی در شهر سایه هاست. وسعت این اثر باستانی که از عمق چهار متری شروع شده و تا عمق 16 متری ادامه دارد هنوز مشخص نیست، اما بنا به شواهد موجود و گفته شهروندان کهنسال، تا غار ریس در شهر سبز ‘نیاسر’ از توابع شهرستان گسترش داشته است. آثار معماری بدست آمده تاکنون در سه طبقه، شامل راهروهای باریک به همراه اتاق های چهار گوش با طاقچه های ایجاد شده در دیوارهاست و ارتباط بین طبقات بوسیله چاه های عمودی حفر شده با عمق پنج تا هتف متر است که با توجه به آثار و شواهد بدست آمده، تاریخ ایجاد معماری دست کن نوش آباد به دوره ساسانی می رسد. نوش آباد همچون دیگر شهرهای این منطقه از مناطق قدیمی ایران بشمار می‌آید. اما آنچه که شهر نوش آباد را بر سر زبان‌ها انداخته وجود شهر زیرزمینی در آن است که بسیاری از علاقه مندان به تاریخ، هنر و باستان شناسی را به آنجا کشانده است. کشف این سازه‌های زیرزمینی به صورت اتفاقی و توسط فردی که قصد حفر چاه در منزل خود داشت صورت گرفته و برای ورود به آن، به دلیل پیدا نشدن ورودی اصلی از آب انبار. که مجاور این شهر زیر زمینی است استفاده می‌شود.
آنچه به نام شهر زیرزمینی (اویی) معروف است در واقع ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده‌ای چون دالانهای باریک تودرتو و اتاقهایی با ابعاد کوچک ا ست. مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده‌است. وسعت این شهر به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته‌است. این معماری دست کم در شهرنوش آباد با واژه " اویی " نامیده می‌شود. غیر از ورودی اصلی ارتفاع تمام قسمتهای اویی به قد طبیعی یک انسان و بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه‌سوز به چشم می‌خورد. در بعضی قسمتها نیز درون دیوار، سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده‌است که در بعضی از اتاقها تبدیل به طاقچه جهت قرار دادن اشیاء می‌شود. ورودی شهر زیرزمینی نوش آباد، راهرویی باریک به اندازه یک نفر است، زمانی که به داخل شهر وارد شوی، بوی خاک مرطوب به مشام می‌رسد. دالانهای تنگ با ارتفاعی کمتر از یک انسان ایستاده، تو را به بخش‌های داخلی شهر می‌رسانند. فضاهای در نظر گرفته شده برای شهر در حد فضاهای ضروری است و سیستم تهویه آن بر اساس اختلاف فشار هوا با سطح زمین کار می‌کند که گردش و تصفیه هوا برای تنفس در آن را امکان پذیر می سازد. حجره‌های کوچک به ابعاد دو متر در دو متر، سرویس‌های بهداشتی ابتدایی، فضاهای پناهگاهی، تونل‌های ارتباطی و تهویه هوا و چاه‌های آب از جمله فضاهای این شهر زیرزمینی است. می گویند، در زمان حمله مغولان از این شهر بطور گستره‌ای استفاده می‌شده است. اگرچه بسیاری از جزییات شهر در اثر نفوذ سیلاب و مرور زمان نابود شده اند ولی سفالینه‌های پیدا شده به یک هزار و 800 سال پیش و زمان ساسانیان برمی‌گردد و تا زمان قاجاریه مورد استفاده بوده است. به مرور زمان و استفاده نکردن، این شهر بدست فراموشی سپرده شد و به علت نفوذ سیلاب نشانه‌های این شهر نابود شده بودند.
مرحوم دهخدا، نوش آباد را از ریشه ‘انوشه’ به معنی بی‌زوال و جاویدان و بی‌مرگ دانسته و از آن به عنوان جایی که خوش و خرم است و روان جاویدی دارد، یاد کرده است. روان جاودانه نوش آباد، آثار تاریخی فراوانی است که تاکنون فقط 30 اثر آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. ‘مسجد جامع عتیق’، از آثار دوره سلجوقی است که پس از مسجد جامع و قلعه جلالی کاشان قدیمی ترین اثر تاریخی دوران اسلامی این منطقه است. این مسجد شامل مناره، دو صفه جنوبی و شمالی، شبستان، جلوخان و سه در تاریخی است. این اثر با شماره 2015-19/2/1377 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است . مسجد ‘امام علی(ع)’ از آثار دوره مغول، قلعه خشتی ‘سی زان’ با وسعتی بیش از یک هکتار به جای مانده از دوره های سلجوقی و تیموری، بقعه ‘امامزاده محمد’ و بقعه مخروطی شکل فیروزه ای آن مربوط به دوره صفویه، از جمله مکانهای دیدنی نوش آباد است. ‘پل تاریخی اسحاق آباد’ که از آثار دوره سلجوقی است، قلعه ها و آب انبارهای متعدد زیبای دوره صفویه و طبیعت زیبای کویر، افزون بر قرار گرفتن در مسیر جاده ترانزیت شمال – جنوب کشور، نوش آباد را به یکی از مقاصد گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کرده است. شهر نوش آباد با 12 هزار نفر جمعیت از توابع آران و بیدگل در سه کیلومتری این شهرستان و پنج کیلومتری شمال کاشان قرار دارد.
منابع
seeiran.ir
fa.wikipedia.org
chn.ir
