محوطه شهر یری اولین بار در سال ۱۹۷۸ ق .م توسط هیئت چارلز برنی آلمانی شناسایی و بررسی شد. برنی معتقد بود که عمر بعضی آثار تا هزاره سوم قبل از میلاد، عصر آهن، سفال خاکستری و نخودی و نارنجی هم می رسد.
در اولین کاوشها قبرهای عصر آهن کشف گردید. سفالها یی مربوط به دوره کالکولتیک کشف شد و قدمت منطقه را به۳۵۰۰ سال پیش از عصر آهن برآورد نمود. این سفالها شبیه سفالهای مناطق باستانی دالما و حاجی فیروز هستند. به این ترتیب برای اولین بار قدمت سکونت بشر در استان اردبیل به دوره مس- سنگ رسید. برخی از سفالها منقوش و برخی با طرح سبدی بودند. تعدادی سفال دو لایه نیز در حفاری کشف شد که احتمال می رود لایه دوم سفال برای ترمیم قسمتهای شکسته سفال به کار رفته است.
در منطقه شهر یئری تعداد زیادی سنگ شیشه برنده(ابسیدین) نیز کشف شد که می تواند گواهی بر ارتباط این منطقه باقفقاز و آناتولی باشد زیرا سابقه استخراج این نوع سنگ در این مناطق شناخته شده است. از ابسیدین برای برش سنگهای سخت در دوره کالکولتیک استفاده می شده است.
در منطقه شهر یئری چند دوره تاریخی از مس-سنگی ، عصر آهن ۱ و عصر آهن ۲ مشخص شد و بقایایی از قلعه ای متعلق به دوره آهن کشف گردیده است. در دوره اورارتوییان این قلعه به آتش کشیده و متروک شده است. وجود خاکستر در لایه های خاک قلعه نشان دهنده آتش سوزی قلعه است . در لایه زیرین قلعه شهری قدیمی تر کشف شد که در نتیجه قدمت این منطقه از دوره اورارتویی تا 7000 سال پیش را شامل میشود.
عده ای از باستانشناسان قدمت این محوطه را تا ۹ هزار سال هم تخمین می زنند و معتقدند که سنگ تراشه هایی از اشکال انسان مربوط به ۷ هزار سال قبل از میلاد مسیح در این منطقه موجود است. این محوطه تاریخی مربوط به دوران پارینه سنگی میانه، روستانشینی فصلی و دائم، دوره مفرغ و دوره آهن است و دارای فضاهای تاریخی شامل قلعه با معماری سنگی و دیواره‌های خشکه چین، معبد، حدود ۳۰۰ گور باستانی کلان سنگی، غار باستانی، دروازه، محوطه قوشاتپه مربوط به هفت هزار سال پیش از میلاد است.
در نزدیکی‌های همین محوطه، سنگ قبرهایی با نقش‌هایی یکنواخت از چهره انسان‌هایی که دهان ندارند دیده می‌شوند که ابعاد آنها از۴۰ سانتیمتر تا ۲متر متغیر است و تعداد تقریبی آنها به بیش از ۱۰۰مورد می‌رسد. در این محوطه می‌توانید یک قلعه وسیع با دیوار دفاعی سنگی از نوع خشکه چین را در کنار محلی برای برگزاری آیین‌های مذهبی و گورهای باستانی متعدد ببینید. تا به حال حدود ۴۵۰ گور در این محل شناسایی شده است که ابعاد کوچکترین آنها ۲در۳ متر و بزرگترین آنها ۲در۸ متر است. علاوه بر این، یک غار باستانی و تپه‌های متعلق به دوره‌های مختلف از دیگر دیدنی‌های این منطقه است.
اغلب گردشگران و علاقه‌مندان به حوزه باستانشناسی وقتی به محوطه باستانی شهریری وارد می‌شوند با حجمی از آثار و ابنیه‌های تاریخی روبرو هستند که در نوع خود بسیار جالب توجه به نظر می‌رسد. محوطه باستانی و تاریخی شهریری که در سال ۸۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید از جمله آثار و ابنیه‌های تاریخی فاخر اردبیل است که اگر ابعاد تاریخی و باستانی آن مورد توجه قرار گیرد، کاوش‌های متعدد ادامه یابد و مطالعات تاریخی انجام شود بخش بزرگی از تاریخ این منطقه آشکار میشود و یک حرکت ماندگار به وجود می‌آید.
نمایی از کوه سبلان در مسیر شهر ئیری
از جاده های روستاهای استان اردبیل
منابع:
- fa.wikipedia.org
- arktourism.ir
- عکس از تیم تریپ یار٬ سعید علیزاده
