ارشق را در کتاب هاي جغرافيايي قديم جزو تومان مشگين به حساب آورده اند. چنانچه در سابقه تاريخي اين مجموعه آمده است «تومان مشگين، در اين ۷ شهر است، مشگين، خياو، انار، ارجق ( ارشق ) و اهر و تکتپه و کليبر».
ارشق از نظر طبيعت منطقه بسيار زيباي مشگين شهر بوده و جالب ترين سکونتگاه بهاره و پاييزه عشاير شاهسون مي باشد. دهستان ارشق که « قلعه ارشق » به نام آن معروف شده است از خاور به خاک جمهوري آذربايجان، از باختر به دهستان مشگين خاوري و از شمال به دهستان برزند و اجارود و خروسلو محدود مي شود.
براي رسيدن به قلعه ارشق بايد از ميدان مرکزي مشگين شهر به طرف روستاي نصيرآباد حرکت کرد و از روستاي تنبق که در کنار رود پرآب قره سو بنا شده گذشت. قلعه ارشق روي يک صخره بسيار بلند کوهستاني بنا شده است که داراي برج ها و بارو هاي متعدد مي باشد که در اثر گذشت ايام ويران شده و آن چه باقي مانده تعداد ۴ عدد برج نيمه استوانه اي و يک اتاق بزرگ و بقاياي ديواره قلعه است. قلعه ارشق از سه طرف به پرتگاه ها عميق و مخوف کوهستاني مشرف مي شود و تنها از يک سمت و بخش خاوري آن مي توان به قلعه راه يافت. نوع سنگ هاي به کار رفته از سنگ هاي لاشه اي بوده و ملات آن از نوع ساروج آهکي مي باشد.
بايد ياد آور شويم در زمان اشکانيان که سرزميني وسيع از جمله سرزمين آذربايجان را در تصرف داشتنند، به خاطر نبرد با دولت امپراطوري روم براي تسلط بر ارمنستان و ضميمه آن نواحي به ايران و ايجاد منطقه حايل بين ايران و امپراطوري روم مهم ترين و بزرگ ترين لشکرکشي هاي تاريخي در آذربايجان انجام گرفته است و به علت نياز به دفاع در مقابل هجوم دشمنان يا استقرار نيروهاي تدافعي و احداث پادگان هاي نظامي ضرورت چنين ايجاب کرده که در تمام کوهستان هاي بلند و مهم استراتژيکي قره داغ آذربايجان ، قلعه هاي نظامي احداث و ايجاد گردد.
نام قلعه ارشق شايد مشتق از کلمه « ارشک » يا « اشک » که لقب شاهان اشکاني بوده گرفته شده و اين قلعه نيز به نام يکي از شاهان آن سلسله بنا شده، و در درازاي تاريخ به نام قلعه ارشق معروف گشته است و در حال حاضر آثار به دست آمده در محدوده ارشق اين واقعيت را که قلعه ارشق از قلعه هاي نظامي دوره اشکانيان بوده است نشان مي دهد.
با توجه به کثرت زياد آثار اشکانيان در اين محل، شامل قلعه هاي نظامي و بناها به دليل سلطه نظامي اشکانيان و سلطه بر بيگانگان، حمله به يونان روم ، قفقاز و روسيه جنوبي و مقابله با هجوم آنها در مسير گذرگاهها در بين صخره هاي عميق خطرناک، قلعه هاي مستحکمي توسط آن قوم ساخته شده که بقاياي معماري آنها نشانگر قدرت و عظمت سلسله اشکانيان در اين مناطق مي باشد. معماري قلعه ارشق بر روي صخره طبيعي و دامنه هاي اطراف آن واقع شده است. ديواره قلعه صخره خطرناک وعمودي شکل طبيعي بوده، گويا بدست بشر صخره ها پيرايش يافته اند. علت پيدايش اين صخره هاي عميق، وجود فورانهای کوه آتشفشاني سبلان و فرسايش طبيعي بوده است. صعود به قلعه فقط از ضلع جنوب شرقي آن امکان پذير مي باشد. اين قلعه از نظر پلان معماري شباهت زيادي به معماري قلعه قهقه و قلعه بابک دارد . داراي چندين برج مدور در دور قلعه با مصالحي از سنگ تراش خورده و سارج بوده و تنها قسمتي از اين معماري باقي مانده است. در قسمت فوقاني قلعه خرابه هايي از بناهاي سنگی و آب انبار هاي سنگي که توسط انسانهاي دوره های مختلف تاريخي کنده و ساخته شده به چشم مي خورد که شکوه و عظمت زيبايي قلعه را دو چندان میکند. معماري قلعه ارشق با گذشت زمان در اثر عوامل طبيعي و انساني تخريب شده و ميراث فرهنگي در صدد بررسي مطالعات باستانشناسي و حفظ و احياء آن مي باشد. با توجه به نوع معماري و آثار فرهنگي موجود در قلعه مي توان استناد نمود که بنيان اوليه اين قلعه به اوايل دوره اشکانيان بر مي گردد و در دوران مختلف اسلامي و تاريخي از جمله دوره ساسانی، سلجوقي و ايلخاني نیز به عنوان قلعه نظامي و دفاعي در مقابله با هجوم بيگانگان چندين قرن استفاده شده است.
منابع:
meshginbahar.ir
servic.ir
