اخيراً آثار يک شهر تاريخى مربوط به هزارهٔ اول پيش از ميلاد در شهرستان ماکو کشف شده است که در مکانى موسوم به «بام فرهاد» در ارتفاعات مجاور روستاى «سنگر» در ۷ کيلومترى شمال شهر ماکو قرار دارد.
براساس گمانه زنى هاى انجام شده، اين شهر به اقوام اورارتو تعلق دارد و فاقد استحکامات دفاعى بوده است. جهت شهر، شرقى و غربى است و در شرق آن بافت مذهبى شهر قرار دارد. در اين قسمت شهر يک معبد سنگى متعلق به خداى «خالدي» (خداى جنگ اورارتوها) نيز واقع است. در ميان ارتفاعات اطراف، خانه هاى عمومى و در غرب شهر ساير تأسيسات همگانى قرار گرفته اند. کشف ديوار شهر و يک معبد سنگى ديگر در محلى موسوم به «کوراوغلى قلعه سي» از يافته هاى مهم اين گمانه زنى است.
براساس مطالعات صورت گرفته، شهر در زمان آبادانى خود حدود ۲۰ هکتار وسعت داشته است و اهالى آن نيز آب مورد نياز خود را از رودخانه سنگر که از ميان شهر مى گذشته است، تأمين مى کرده اند.
مقبره صخره ای سنگر
این مقبره در ۷ کیلومتری جاده آسفالته ماکو - بازرگان و در مجاورت روستایی به نام فرهاد واقع شده است. قدمت این بنا به هفتصد سال قبل از میلاد مسیح می رسد. در حفاری هایی که اخیرا در این منطقه صورت گرفته، این اثر را از شهر اورارتویی واقع در این منطقه محسوب کرده اند.
این اثر اورارتویی در دل کوهی به نام "سنگر" در قسمت پايين شهر اوراتوري واقع شده و از دوره هزاره اول ق . م به یادگار مانده است.
این گوردخمه از نظر شکل و ابعاد مانند مقایر صخره ای "وان" در ترکیه است.
ورودی این دخمه در انتهای سی پله سنگی است که بر روی صخره ای سنگی کنده شده اند. ورودی دارای سقف طاقی شکل از سنگ طبیعی است. این دخمه دارای سه اتاق است. پس از ورودی، اتاق نسبتاً بزرگی دیده می شود. این اتاق بزرگ ترین فضای تالار است و دخمه های (اتاق های) دیگر با آن مرتبط هستند. تالار مستطیل شکل است و در ضلع سمت چپ ورودی، اتاق های محل جسد تعبیه شده است. ورودی این اتاق ها هماهنگ با ورودی اصلی است.
در ضلع مقابل ورودی پس رفتگی به چشم می خورد و داخل آن اثر حجاری به شکل طاقچه کم عمق و به فرم هلالی دیده می شود. جلوی این پس رفتگی در کف، گودال کوچکی وجود داشته که بر اثر ریزش شن پر شده است.
در ضلع دیگر تالار، رو به روی اتاق ها، سه طاقچه با قوس هلالی وجود دارد. یکی از طاقچه ها از دو تای دیگر بزرگ تر است. تفاوت ورودی اصلی با ورودی های اتاق ها در قاب هم شکلی است که پیرامون آن ها را فرا گرفته است. در داخل اتاق ها هیچ گونه تزیینی غیراز طاقچه کوچکی با قوس هلالی در یکی از اتاق ها، دیده نمی شود. سطوح مقبره با دقت زیادی کنده شده و بسیار صاف است.
به دليل روشن كردن آتش درون دخمه تمامي ديوارها را دوده گرفته و كاملا سياه شده است. آنقدر سياه است كه حتي نور چراغ قوه هم در آن انعكاس نمي يابد و كاملا تاريك است.
در فصل تابستان اطراف دهانه دخمه فرهاد به وسیله برگ درختان مخفی شده و در صورت نداشتن راهنما، یافتن این مکان بسیار مشکل خواهد بود.
موقعیت مکانی:
دخمه سنگی فرهاد که بام فرهاد نیز نامیده میشود در ۷ کیلومتری غرب شهر ماکو در نزدیکی روستای سنگر واقع شده است.
منابع:
کتاب میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی
فرمانداری ماکو
orartoo.persianblog.ir
iranatlas.info
maku.blogfa.com