مهمترین تالاب های شمال آذربایجان غربی شامل آق گل، بورالان، یاریم قیه، کنیکور یا همان عشق آباد، دریاچه پشت سد ارس و سد بارون و برخی آبگیرهای فصلی است که سالانه علاوه بر میزبانی از پرندگان مهاجر و زمستان گذران، پذیرای پرندگانی است که تمام فصول را در استان ماندگار هستند.
تالاب بورالان:
تالاب بورالان شهرستان ماكو از تالاب های مهم آذربایجان غربی است كه با ۲۵۰ هكتار مساحت و چشمه های آب گرم به عنوان یكی از زیستگاه های اصلی و زمستان گذران ۶۴ گونه پرنده، دارای اهمیت زیست محیطی است. تالاب با ارزش بورالان در منطقه كوه های آرارات و در مرز ایران و تركیه واقع شده است. تالاب هاي بورالان داراي آب دایمی بوده و از جمله مناطق زيباي شهرستان ماكو مي باشد. در آینده نزدیک این تالاب با ارتقا به سطح بین المللی در کنوانسیون رامسر ثبت می شود.
دشت بورالان منطقه ای واقع در نقطه صفر مرزی ایران و ترکیه، است که علاوه بر ترکیه با جمهوری نخجوان و ارمنستان مرز مشترک دارد، این دشت به واسطه زیبایی طبیعی در ایام گذشته به بهشت ایران معروف بوده، دشت پهناوری است که 32 روستا و ۱۴۱۰ خانوار روستایی و عشایری را با ۱۰۰ هزار واحد دامی در خود جای داده است.
در ماههای اخیر مناطق تالابی بورالان در مرز ایران و ترکیه و دالامپر داغی، معروف به آلپ ایران در شمال غربی کشور به عنوان پارک صلح و دوستی معرفي شدند. منطقه تالابی بورالان به لحاظ برخورداری از اکوسیستم غنی، چشم انداز زیبا و برخورداری از تنوع زیستی منحصر به فرد و به لحاظ استعداد بهره برداری پایدار از آن و منطقه دالامپر داغی مشهور به " آلپ ایران" از نظر وجود ذخایر طبیعی وجود ۷ تالاب، پوشش گیاهی غنی، مجاورت با کشور عراق، از مهمترین مناطق گردشگری محسوب میشوند.
هيدرولوژي تالاب بورالان:
رودخانه قره سو از شاخه هاي اوليه ارس در ايران مي باشد و در منطقه شمالي شهرستان ماكو جريان دارد.
از ارتفاعات مرزي ايران و تركيه و همچنين باتلاقهاي بورالان و چشمه ثريا منشاء مي گيرد و در حدود ۴۰ كيلومتر از مرزهاي ايران و تركيه را در اين قسمت تشكيل مي دهد. در محل اميرقاپو وارد ارس مي گردد. اين رودخانه داراي آب دائمي بوده و تغييرات دبي آن كم مي‌باشد. بعلت عميق بودن بستر رودخانه و از طرفي بعلت عبور از مناطق باتلاقي و زهكشي آبهاي مناطق كشاورزي آب آن قابل شرب نبوده و در امر كشاورزي و در دشت زنگنه مورد استفاده قرار مي گيرد.
موقعیت جغرافیایی:
تالاب بورالان از محل مرز مشترك ايران، تركيه و ارمنستان در ضلع جنوبي رودخانه قره‌سو و شمال روستاي ديم قشلاق آغاز شده و در امتداد مرز مشترك ايران و تركيه تا ناحيه اي موسوم به چشمه ثريا (سرچشمه قره سو) ادامه مي يابد و در حقيقت اراضي طغياني اين بخش از قره سو را در دو سوي رودخانه (خاك تركيه و ايران) تشكيل داده است.
تالاب بورالان، تالابي حاصل از اراضي طغياني رودخانه قره سو از مبداء تا محل اتصال آن به رودخانه ارس است كه در سمت جنوبي به دشتي مملو از گدازه هاي سطحي آتشفشاني محدود است كه بويژه از دشت زنگنه آغاز شده و تا دامنه هاي آرارات ادامه دارد.
راههای دسترسی:
راههای دسترسی این تالاب در امتداد جاده مرزی پلدشت به چشمه ثریا قرار دارد و سپس این جاده از دامنه های کوه آرارات به بازرگان می رسد . طول این تالاب از روستای دیم قشلاق تا چشمه ثریا ۳۵ کیلومتر و عرض آن برجسب وضعیت توپوگرافیک تعییر کرده و در دو سمت مرز ادامه می یابد.
تالاب كنيكور (عشق آباد)
محل و موقعيت:
مختصات جغرافيايي اين تالاب عبارت از َ20 و ْ39 عرض شمالي و َ54 و ْ44 طول شرقي است. از لحاظ تقسيمات كشوري جزو محدوده شهرستان پلدشت، ماكو و در غرب اين شهرستان واقع شده است. ارتفاع اين تالاب از سطح دريا 865 متر است.
راه دسترسي:
براي دسترسي به اين تالاب در امتداد جاده ماكو به سه راهي ايواوغلي پس از طي حدود 27 كيلومتر مي‌رسيم و پس از گذشتن از يولاگلدي در سمت چپ وارد جاده پل دشت مي شويم و پس از طي مساحت 7 كيلومتر به راه عشق آباد مي رسيم و پس از گذشتن از روستاي ساري سو و عبور از جاده شوسه به مساحت 5 كيلومتر به حريم تالاب مي رسيم.
مساحت و محدوده:
اين تالاب از شمال به جاده شوسه روستاي ساري سو به كنيكور، از مغرب به روستاي كنيكور و زمينهاي صخره اي با گدازه هاي پراكنده سياه رنگ كوه آرارات، از شرق به روستاي ساري سو و جاده شوسه عشق آباد به ساري سو و زمينهاي مزروعي واقع در اين منطقه و از جنوب به زمينهاي مزروعي روستاي عشق آباد و حدود ۱۵۰۰ متري شمال روستاي عشق آباد محدود مي شود. مساحت اين تالاب بالغ بر ۴۳۰ هكتار است و حداكثر طول آن ۲۷۶۰ متر و حداكثر عرض آن ۲۷۵۰ متر است. عمق متوسط آب تالاب ۵۰ سانتي متر و حداكثر عمق آن ۱۸۰ سانتي متر در كانال حفر شده اندازه گيري شده است.
تالاب آق گل:
محل و موقعيت:
مختصات جغرافيايي اين تالاب عبارت است از َ32 و ْ39 عرض شمالي و ً30 و َ46 و ْ44 طول شرقي است. از نظر تقسيمات كشوري اين تالاب در حوزه شهرستان ماكو در شمال شرقي آن واقع شده است و در مجاورت رودخانه ارس قرار دارد. ارتفاع اين تالاب از سطح دريا ۷۹۹ متر است.
راه دسترسي:
براي دسترسي به اين تالاب بايد از جاده ترانزيت ايران ـ تركيه استفاده نمود و وارد جاده آسفالته پلدشت شد. جاده پلدشت در فاصله ۲۷ كيلومتري شرق ماكو از جاده ترانزيت منشعب مي شود در جاده پدشت بعد از طي كردن ۲۲ كيلومتر به امتداد جاده مرزي پلدشت ـ ديم قشلاق مي رسيم و ۲۹ كيلومتر در امتداد اين جاده جلو مي رويم و بعد از رسيدن به جاده شوسه دشت زنگنه و طي ۱۶ كيلومتر در اين جاده به محدوده تالاب مي رسيم.
مساحت و محدوده:
اين تالاب از شمال به جاده شوسه «آق گل» و «خزر»، از مغرب به روستاي آق گل و رشته كوههاي مرتفع مولي، از شرق و شمال شرقي به رشته كوه قره بلاغ و از جنوب به زمينهاي شوره زار قره بلاغ و جاده شوسه آق گل به پل دشت محدود مي شود. مساحت اين تالاب (محدوده آبي) بالغ بر ۴۷۵ هكتار بوده و حداكثر طول آن ۴۵۰۰ متر و حداكثر عرض آن ۲۷۵۰ متر مي باشد. عمق متوسط تالاب ۵۵ سانتيمتر و حداكثر عمق آن ۷۰ سانتي متر است. حداكثر عمق در شياري كه در وسط تالاب قرار گرفته (عرض محدودي نيز دارد) واقع شده است.
هيدرولوژي:
آق گل تالابي فصلي است و در بهار و زمستانها پر آب بوده ولي در تابستان و اوائل پاييز خشك مي‌شود. هنگام پرآبي و وقتي ميزان آب آن به حداكثر مي رسد از بخش جنوبي و از حاشيه روستاي قره بلاغ آب از حوزه تالاب خارج شده و به طرف دشت زنگنه جاري مي شود. آبگيري تالاب بطور عمده از ارتفاعات غربي و شمالي تامين مي گردد. علاوه بر آن چشمه هاي موجود در تالاب نيز بطور ممتد كمي از آب تالاب را تأمين مي كنند ولي چون ميزان تبخير در تابستان زيادتر است و آب وارده توسط چشمه ها تأمين مي شود، تالاب خشك مي شود.
تالاب پير احمد كندی:
اين تالاب در ۱۸ كيلومتري كليسا كندي و در كنار روستاي پيراحمد كندي در دامنه كوههاي مرزي تركيه واقع شده و مساحت آن حدود 5 هكتار است كه آب آن از ذوب برف كوههاي اطراف و چشمه هاي خودجوش تأمين مي گردد و در كشور ايران تنها محل تخم گذاري و زاد و ولد درنا محسوب مي گردد كه بدين لحاظ علاوه بر مناظر و دشتهاي پر از آلاله هاي رنگين بر زيبايي و اهميت منطقه افزوده است.
تالاب قره بلاغ:
اين تالاب در مجاورت تالاب آق گل و در شمال ماكو قرار گرفته و از شرق به دشت زنگنه منتهي مي گردد و مساحت آن ۳۲۰۰ هكتار است.
تالاب ياريم قيه:
اين تالاب مرزي نيزار وسيعي است بين دو كشور ايران و تركيه كه در حدود ۴۰۰ هكتار وسعت دارد. فاصله تالاب از ماكو ۲۳ كيلومتر و از بازرگان در حدود ۳ كيلومتر است.
منابع:
اداره محیط زیست شهرستان ماکو
seeiran.ir
arktourism.ir
shnobas.ir
javanonline.ir
