موزه ها به منزله ویترینی برای شناساندن هویت و تاریخ یک کشور محسوب می شوند، در استان آذربایجان غربی نیز شانزده موزه فعال است و تمامی اشیای آنها در فهرست ملی موزه ها به ثبت رسیده اند. در این میان موزه خوی با دارا بودن بیش از دو هزار اشیا تاریخی یکی از غنی ترین موزه های آذربایجان غربی به شمار می رود.
ساختمان یک طبقه این موزه به مساحت ۲۵۶ متر مربع شامل دو سالن و یک تالار کوچک است که در سال ۱۳۴۸ خورشیدی بنا گردیده و سپس در سال ۱۳۵۸ به منظور گسترش موزه سه تالار کوچک نیز به آن افزوده شد. در این موزه اشیایی متعلق به پیش از تاریخ، دوران تاریخی و آثاری مربوط به هنرهای ایرانی و مردم شناسی به نمایش گذاشته شده است. در یکی از سالن ها اشیای باستانی مکشوفه از نقاط مختلف آذربایجان، خراسان، ری، گیلان و کاشان و در سالن دیگر اشیاء مردم شناسی و هنرهای تزئینی و ملی به نمایش گذاشته شده است.
از آثار ارزشمند این موزه می توان به سنگ نبشته شاه تهماسب صفوی، کتاب های خطی، سکه های دوران مختلف، گِل مهرها و … اشاره کرد. گل مهرهای این موزه مربوط به دوره ساسانی است که در گذشته نشان از مرغوبیت و تضمین کالاهای داخل خمره ها بوده و بر دهانه خمره ها زده میشد. اين گل مهرها در گذشته دربردارنده رشته هايي از پوست به عرض هشت تا نه ميليمتر بود كه از وسط گل مهر عبور داده مي شد و به دهانه ظروف سفالي بسته مي شد تا درجه كيفيت آن كالا را نشان دهد. سفال هاي نخودي رنگ اواسط هزاره چهارم قبل از ميلاد كه داراي نقوش با رنگ قهوه اي است نيز از آثار باستاني اين موزه محسوب مي شود.
انواع ظروف سفالی، مسی، چینی و ابزار آلات جنگی گرم و سرد از مهمترین اشیای این موزه هستند و قدیمی ترین اثر موزه سنگ های ابسیدین، سنگ شیشه مکشوفه از تپه اهرنجان سلماس است که مربوط به هزاره هفتم قبل از میلاد می باشد. در محوطه موزه نیز نمایشگاهی از آثار سنگی شهرستان خوی مربوط به دوران مختلف تاریخ دایر است.
سفال هاي هزاره اول و دوم قبل از ميلاد از آثار با ارزش دوره تاريخي است كه بيشترين بازديد كننده را به خود جلب مي كند و بيشترين اشيايي كه ويترين هاي اين موزه پربار را به خود اختصاص داده، اشياي شيشه اي مربوط به دوره قاجار است. از ديگر آثار خيره كننده اين مجموعه مي توان به كاسه پايه دار نخودي رنگ هزاره چهارم قبل از ميلاد، تنگ هاي سفالي خاكستري، ساغرهاي ته دگمه اي، قيفي شكل و كاسه اي به رنگ خاكستري روشن مربوط به اواسط هزاره دوم قبل از ميلاد اشاره كرد.
آثار چوبي و فلزي، سلاح هاي سرد و گرم، كتاب هاي خطي، خرمنكوب سنتي و مهرهاي مالكيت چوبي با متن دعا، زيبايي خاصي به ويترين هاي اين موزه بخشيده است. آثاري نيز از نمونه سفال هاي نخودي رنگ مربوط به سبك اردبيل و دوره اوليه متعلق به سوم و دوم قبل از ميلاد، ظروف صيقلي به رنگ سياه دوره متاخر (سده اول قبل از ميلاد تا سده دوم ميلادي) ويترين هاي موزه را آراسته است.
سكه هاي دوره تاريخي و دوره هاي مختلف اسلامي از اُموي تا زنديه از دیگر آثار ارزنده اين موزه هستند و تعدادي سكه ضرب خوي از جنس مس مربوط به دوره ناصرالدين شاه قاجار در سال هاي اخير به سكه هاي دوره اسلامي اين موزه افزوده شده است. دو ويترين موجود در سالن باستان شناسي اين موزه نيز مزين به زيورآلات، دشنه، خنجر و تيشه مفرغي بوده و اغلب آثار فلزي موزه خوي مربوط به دوره صفوي است. از مهمترين اشياء اين موزه کتيبه سنگي متعلق به دوره شاه طهماسب صفوي است که دربردارنده فرمان شاه طهماسب مبني بر معافيت بازاريان خوي از پرداخت ماليات مي باشد كه در همين شهرستان کشف و هم اکنون در اختيار اين موزه قرار دارد.
موزه فعلي خوي جزء ده موزه قديمي كشور است كه با بيش از دو هزار قلم اشياي ارزشمند تاريخي به جا مانده از نياكان اين مرز و بوم حائز اهمیت است؛ فقط ۶۵ درصد از اين اشياء در معرض ديد عموم قرار دارد و بقيه اشيا به دليل كمبود جا در مخزن موزه خوي نگهداري مي شود
موقعیت مکانی
ساختمان موزه خوی در خیابان امام، کوچه نورالله خان واقع شده و آماده استقبال از بازدید کنندگان است.
منابع:
- سازمان میراث فرهنگی و گردشگری
- sina-hibye1.blogfa.com
- hamshahrionline.ir
- urmia.iribnews.ir
- tasnimnews.com
- seeiran.ir
- ataland.com
- irna.ir