پل تاریخی خاتون خوی یکی از یادگارهای ارزشمند دوران سلجوقیان است که در آن زما بنا شده و هنوز روی ستون های خود ایستاده است. در 3 کیلومتری جنوب شهرستان خوی روی رودخانه قطور و در راستای جاده خوی به ارومیه، پلی کهن وجود دارد، که در زبان مردم و اسناد و مدارک موجود به نام پل خاتون معروف است.
این پل دارای پایه‌ها و موج‌شکن‌هایی به شکل پشت ماهی از سنگ‌های نسبتاً بزرگ و منظم با ملاط ماسه و آهک ساخته شده است، در قسمت فوقانی پل، آجر به کار رفته و دارای هفت دهانه بزرگ آب رو بوده و در بین دهانه‌های بزرگپایه‌های سنگی، به طور منظم، هفت دهانه طاق نمای تزئینی قرار گرفته است.
طبق نوشته کتب و منابع تاریخی، در گذشته کاروان هایی که از عثمانی می آمدند، از این پل عبور می کردند و تا چند سال پیش نیز گذرگاه مردم بوده است. در قرون گذشته ودر لشکر کشی سلطان یعقوب آق قویونلو در سال 883 ق برای جنگ با برادرش سلطان خلیل، این پل مورد استفاده قرار گرفته است.
در سال‌های اخیر در راستای آن، پلی جدید ساخته شده و راه ارتباطی مردم از روی پل جدید شده است. این پل به علت ارزش باستانی بودنش توسط میراث فرهنگی استان حفاظت می‌گردد.
وجه تسمیه
واژه «خاتون»، واژه کهن ترکی به معنی زن بزرگ منش و در قدیم عنوان ترکی زنان و دختران خان و خاقان بوده است که به معنی بانوی عالی نسب و ملکه، و در معمول در مقابل خاقان به کار برده می شد و از دوره سلجوقیان بیشتر رایج شده است و پژوهشگران بنا به استفاده خاتون برای زنان بزرگان نظام در این دوره، ساخت آن را منتسب به سلجوقیان می دانند. پیش از آن در شاهنامه منحصرا”به صورت عنوان خاصی دربرابر خاقان آمده است. استاد باستاني پاريزي در مقاله خود به نام خاتون هفت قلعه، اماكني را كه نامهاي قيز «دختر»، خاتون، و ... را بخود دارند منسوب به الهه آناهیتا ميداند و در آن مقاله از روستاي قزقلعه خوي نيز نام ميبرد.
ویژگیهای معماری پل خاتون خوی
طول این پل 59/40 متر و عرض آن 8/70 متر و ارتفاع ان از پایه ها 6/48 متر می باشد به غیر از 7 طاق کوچک که بین دهانه ها ساخته شده هیچ گونه آرایش یا تزئین خاصی در ساختمان آن بکار نرفته است.
پایه های پل خاتون در هر دو جهت مخالف و موافق آب رودخانه، آب شکن های مثلثی به اندازه 2 متر دارند و این پل 7 چشمه طاق بزرگ و 7 چشمه طاق کوچک در بالای پایه ها دارد و تمامی ان چشمه طاق ها به وسیله طاق های جناغی و با آجر، ملاط، گچ و قسمت های وسط طاق نیز با سنگ و ملاط گچ پوشش داده شده است.
بعد از اتمام کار طاق زنی، دیوار های طرفین پل را با اجر و سنگ پر کرده اند و سطح پل به علت بزرگتر بودن طاق میانی پل از سایر طاق ها و به علت متقارن بودن طاق های بزرگ دارای شیب ملایم به دو طرف شمال و جنوب است و مصالح اصلی بنا سنگ های تراشیده منظم و قلوه سنگ، سنگ لاشه و آجر هایی به ابعاد 5در25 است.
گفتنی است، مزار شمس تبریزی و برج شمس تبریز، دروازه سنگی،بقعه شیخ نوایی مسجد مطلب خان، پل خاتون، بازار خوی، کارونسراهای خوی اطراف آن، پل قطور، مسجد شاه «سید الشهداء»، مسجد ملاحسن و آرامگاه پوریای ولی، امامزاده سید بهلول و آبشار بدلان غار علی شیخ از دیگر نواحی گردشگری این شهرستان به شمار می آیند.
شهرستان خوی یکی از کهن‌ترین مراکز تمدن در شمال غرب ایران و کانون بسیاری از حوادث تاریخی بوده است به‌دلیل واقع شدن در مسیر جاده ابریشم و جاده تجارتی شرق و غرب، مورد بازدید بسیاری از جهانگردان و ایرانشناسان واقع شده‌است.
منابع:
- iraneasytravel.com
- tasnimnews.com
- fa.wikipedia.org
- shabestan.ir
- 100dar100.blogfa.com
- hamgardi.com
