يكي از با ارزش ترين و جالب ترين آثار تاريخي شهرستان هوراند قلعه پشتو يا پشتاب است كه بر بلندترين كوه بين روستاهاي پشتاب و كوجان قرار گرفته است . روستاي پشتاب در ۱۲ كيلومتري غرب هوراند و ۵۰ كيلومتري اهر واقع شده است. نرسیده به هوراند تابلویی کنار جاده وجود دارد که مسیر قلعه را نشان میدهد که راه کوهستانی خاکی، در سمت راست جاده اصلی است. قلعه از هر سه طرف توسط پرتگاههایی احاطه شده و تنها راه ورودي به قلعه معبري است از سمت شمال با ۲۲۰ پله سنگي. صعود به آن بدون استفاده از تجهیزات سنگنوردی امکانپذیر نیست. برای رسیدن به تنها معبر هم باید صخره های قلعه را دور بزنیم تا در ضلع شمالی آن به نردبانی فلزی که توسط کوهنوردان استان تعبیه و نصب شده برسیم. بدون این نردبان، افرادی که آشنایی کافی با سنگ نوردی ندارند، راحت نمی توانند از این قسمت صعود کنند. بعد از بالا رفتن از نردبان وارد معبر بسیار کم عرضی میشویم که باید چسبیده به سنگ از آن قسمت عبور کنیم. در بخشی از این مسیر سیم بوکسلی روی سنگها نصب شده که بعنوان طناب ثابت استفاده میشود. بخشی از مسیر را هم با کمک طناب و سیم بوکسل باید رد شویم و به پله های سنگی قلعه برسیم. در طول مسیر هم باز به جاهایی می رسیم که یا مجبوریم دست به سنگ شویم و خودمان را بالا بکشیم و یا بصورت چسبیده به سنگ و با احتیاط رد شویم. کلا مسیر قلعه کاملا صعب العبور بوده و صعود به آن برای افراد مبتدی خطرناک است. خلاصه بعد از حدود ۲ ساعت کوهنوردی و دست و پنجه نرم کردن با سنگها و صخره های بزرگ به بالای قلعه میرسیم که چیزی از آن باقی نمانده. تنها آثار باقی مانده از قلعه، همان پله های سنگی بعلاوه تعدادی حفره های کوچک و بزرگ در بالای قلعه است که گویا برای روشن کردن آتش و علامت دادن بکار می رفته است. تا جایی که مشهود است این قلعه بیشتر یک قلعه دیده بانی بوده تا مسکونی.
از محل این دژ، قلعه قهقهه و درهٔ رود قره سو که از پای آن میگذرد دیده میشود.
غالب دژهای منطقهٔ ارسباران از یکدیگر قابل رویت هستند و احتمالاً این دژها در ادواری و از جمله دورهٔ جنبش خرمدینان آذربایجان که به احتمال قوی در تصرف آنان بودهاند به واسطهٔ علایم آتشهای شبانه با همدیگر ارتباط پیدا میکردند.
موقعیت مکانی:
این قلعه بر روی یکی از کوههای بلند به نام هشتسر در ۱۲ کیلومتری هوراند و ۵۰ کیلومتری شمال شرقی اهر واقع شدهاست.
منابع:
fa.wikipedia.org
horand.blogfa.com
kh1353.blogfa.com
8000s.ir