این قلعه در ۲ کیلومتری پل دختر (حدود ۱۸ کیلومتری جنوب میانه) بر روی صخره بزرگ و قلل تیز، در بالای کوه های قافلانکوه واقع شده است.
برخی تاریخ بنای قلعه و پل را نزدیک به هم (قرن ششم) ذکر می کنند ولی برخی دیگر از مورخان، ساختمان قلعه را به دوره ساسانی نسبت می دهند در حالی که در تابلویی که از طرف سازمان میراث فرهنگی در ابتدای ورودی نصب شده، تاریخ بنای قلعه قرن هفتم هجری، نوشته شده است ولی با توجه به پایه های ساخت قلعه و مصالح بکار برده شده تخمین به اوایل دوره ساسانیان نیز زده می شود ولی بعلت سرقت یا از بین رفتن کتبیه آن که در سردر ورودی اصلی قلعه نصب بوده و هنوز هم جای آن پیداست، تاریخ دقیق آن مشخص نیست و در این رابطه افسانه های پیرامون قلعه و پل دختر، که احتمالآ این نوع نگرش ریشه در فرهنگ مردم این خطه از میهنمان دارد، حقیقت و واقعیت تاریخی آن را پوشش داده است.
این قلعه در کتابهای تاریخ و سفرنامه‌ها چنین توصیف شده‌است:
شکل عمومی آن کثیرالاضلاع غیرمنتظمی است که دره های عمیق و قله های تیز قافلانکوه را زیر پوشش خود قرار داده است. این بنا با آجر و سنگ ساخته شده و بلندی دیوار (باروی قلعه) اطراف آن به ۴ متر می رسد. این قلعه دارای یک دروازه و یک راه خروجی به ارتفاع سه متر است که راه خروجی آن بیشتر به راه فرار شباهت دارد و به تخته سنگ ها و پرتگاه های خطرناک منتهی می گردد. قلعه دختر، ۱۶ یا ۲۴ برج دیده بانی مخروبه دارد که ۸ برج آن بر رودخانه قزل اوزن مشرف است. در میان قلعه، دو منبع آب به ابعاد ۱۵*۱۰ متر و ارتفاع ۱۰ متر وجود دارد که آب آن به وسیله برف و باران تامین می شده است. دیواره جلویی آبگیر بزرگ، به ضخامت حدود یک و نیم متر از سنگ و ملات ساروج ساخته شده و قسمت بیرونی آن همانند ورودی اصلی قلعه با سنگهای صاف و تراشیده شده، نما داده شده است، بطوریکه این دیواره علیرغم معماری حیرت انگیز با قوسهای قسمت بیرونی که کاملآ یکدست و دقیق هستند، در ارتفاع حدود 15 متری از سطح دره قراردارد. با عنایت به گنجایش و ظرفیت این آبگیر بزرگ که در احاطه بلندیهای کوه واقع شده و تاحدودی از تابش دراز مدت خورشید و گرمای آن در طول روز در امان بوده، چنین برمی آید که تامین بخش عمده آب مایحتاج ساکنین قلعه، از این آبگیر بوده است. دو ضلع قلعه از صخره های طبیعی و یک ضلع آن از سنگ های تراشیده شده تشکیل یافته است. علاوه بر آن چاه های زیادی نیز در قسمت های مختلف قلعه وجود داشته که در مواقع حساس از آب آنها استفاده می شده است. در دیوار قلعه دو مدخل ساخته شده که هرکدام سه متر بلندی دارد و در بالای یکی از این مدخل ها کتیبه ای روی سنگ نوشته شده است. ساختار این قلعه به سه قسمت تقسیم می شود. الف : دیوار بیرونی که قطورتر ا ز دیگر قسمتها بوده که بوسیله ۲۴ برج دیدبانی ا ز قلعه پاسداری می شد. ب: دیوار داخلی که این دیوار حافظ قسمت اصلی قلعه یا قلب قلعه بوده. ج: قسمت داخلی قلعه که محل فرماندهی دژ محسوب می شود. ورودی و یا به عبارتی خروجی اضطراری در بلندتزین نقطه قلعه قرار دارد. باتوجه به آثار بجا مانده، ظاهرآ قلعه در سه طبقه ساخته شده که در اثر گذشت زمان و خرابی های ببار آمده، سقف های چوبی که هنوز هم آثار و سوراخهای تعبیه چوب در دیوارهای قلعه، بخصوص در قسمت کناری ورودی اصلی بطور مشخص دیده میشود، بداخل قلعه فرو ریخته است.
در زمان حکومت شاه عباس صفوی، این قلعه محل تجمع و استراحت راهزنان و اشرار بوده که باعث ناامنی منطقه بودند لذا به دستور وی دیوارهای قلعه تخریب شده است.
عقیده باستان شناسان بر این است که این قلعه مانند قلعه دخترهای دیگر، به یاد ایزدبانوی ناهید یا آناهیتا شاخته شده است. پرستشگاه های این ایزدبانو را اغلب در بلندی ها می ساختند و حاکمان و بازرگانان و کشاورزان هر ساله با هدایای نفیس عازم این پرستشگاه ها میشدند چرا که الهه آناهیتا مظهر نعمت و فراوانی آب و باران، در اقتصاد، بویژه کشاورزی پشتیبان این مرز و بوم بود. این قلعه ها بیشتر در کنار رودخانه های عظیم و دریاها سا خته می شده است.
موقعیت مکانی قلعه:
این قلعه در ۲ کیلومتری پل دختر (که حدود ۱۸ کیلومتری راه میانه - زنجان واقع شده) بر روی صخره بزرگ و قلل تیز، در بالای کوه های قافلانکوه واقع شده است.
مسیر دسترسی به قلعه:
برای رفتن به قلعه دختر، باید از جاده کناری هلال احمر که در سمت راست جاده و روبروی قهوه خانه و پل دختر هست به سمت بالای جاده حرکت کرده تا به جایی که دکل فشار قوی برق در سمت راست جاده قرار دارد، در راه خاکی بیفتید و با ادامه آن از بالای تپه قلعه روبروی شما نمایان است.
آب و هوای منطقه:
از نظر اقلیمی جزو مناطق سرد و خشک است.
مکانهای گردشگری میانه:
پل دختر، مسجد سنگی ترک، قلعه دختر، شهر سوخته کاغذ کنان، کاروانسرای جمال آباد، قلعه نجفقلی خان و...
سوغات و صنایع دستی میانه:
جارو یا سؤپؤرگه: نام گیاهی ست که زادگاه آن آذربایجان و منطقه میانه است. کسانی که حرفه ای و قدیمی این کار هستند می گویند که مرغوب ترين نوع جاروي محلي در شهرستان ميانه برداشت می شود و دلایل را آن هم آب و هوا، خاك مناسب، پرمغز، محكم، نشكن و خوشه هاي بلند عنوان می کنند که جاروی (سوپورگه) میانه را منحصر به فرد کرده است. این محصول در شهرهای شمالی، تهران و خراسان خریداران زیادی دارد. نوع مرغوب جارو (سؤپؤرگه) دارای ریز شاخه های بسیار و سرشاخه ها تقریباً به رنگ قرمز میباشد و نوع نامرغوب آن نیز برنگ چوب است و در اثر مصرف زود شکسته می شود البته برخی برای فریب خریدار سرشاخه ها را رنگ می کنند که با دقت می توان آن را تشخیص داد. جاروبندی یکی از هنرهای دستی بسیار کمیاب در کشور میباشد که در آچاچی و سبیز و مرکز شهر به دلیل اینکه عمده جاروی میانه را تولید می کنند افرادی مشغول به این حرفه هستند.
از دیگر محصولات میانه کمبوزه و شاماما است. همچنین هندوانه، خیار و گوجه میانه نیز در بازارهای استان و پایتخت و حتی کشورهایی مثل عراق و ترکیه مقبولیت زیادی دارد. سیب میانه نیز مطبوع بوده و معروف است. این منطقه تولید کننده برنج نیز میباشد. همچنین در سفر به میانه از تناول بستنی سنتی آن غافل نشوید. بعلت لبنیات مرغوب محلی، بستنی آن نیز مرغوب است.
صنایع دستی آن شامل سوماک یا ورنی، گلیم و قالی است.
منابع:
geotabriz.blogfa.com
arad60.blogfa.com
hamshahrionline.ir
seeiran.ir
vom.ir
