برخی از محققان این حمام را از مستحدثات عباس میرزا نایب السلطنه فتحعلی شاه قاجار میدانند ولی سندی شاهد بر این مدعا وجود ندارد.
در هر حال معماری و نحوه بنای حمام؛ تحلیل فرمی و فضای داخلی حمام نشانگر قدمتی افزون بر صدساله این بنااست.
این حمام در سر راه تبریز به جلفا در نقطه ای که کاروانها جهت کسب آمادگی برای عبور از رودخانه ارس توقف میکردند احداث گشته و بیشتر مورد استفاده تجار،بازرگانان و مردم ساکن شهر و کارمندان و کارگران گمرک و نظامیان بوده است.
البته گنبد بخش مرکزی این حمام در یک دوره تاریخی پس ار روزگار احداث از نو بنا شده است و بعدها به مرور زمان ستون های دیگری نیز از ملات و سنگ لاشه بر ستون های اصلی افزوده اند.
آب این حمام از طریق کاریزی تهیه میشد که از طرف روستای شجاع می آمد و سوخت عمده آن هیزم بود.
مشخصات بنا:
حمام شامل سربینه، گرمخانه و تأسیسات جنبی است. اعیانی این حمام بیش از 500 متر مربع می باشد. فرم طاق ها و گنبدها و ستون های سنگی شامل ته ستون، ساقه ستون و سرستون مقرنسکاری حکایت از شیوه معماری دوره قاجاریه دارد. قوس ها و گنبدهای دهنه رختکن و سربینه و دیگر تأسیسات حمام وسیع و چشمگیر است. گنبد مرکزی رختکن رفیع و وسیع بر روی چهار ستون سنگی مقرنسکاری خوش تراش قرار دارد.گنبد مرکز گرمخانه بر روی چهارستون سنگی قرار دارد و اطراف آن با 8 گنبد عرقچین پوشش شده شکوه و صحن وسیع آنرا دو چندان می کند. وسعت دهنه ها، رفعت طاقها و تناسبات معماری این حمام قابل مقایسه با بهترین آثار معماری ایران در سطح ملی می باشد. اقدامات مرمتی انجام گرفته شامل، مرمت طاق های شکسته، دوباره سازی بخش های ریخته گنبدها، تقویت پایه دیوارهای تخریب شده بخش های داخلی، شیب بندی و کاهگل پشت بام، حذف دیوار و تیغه های زائد می باشد.
موقعیت مکانی حمام:
این حمام در شرق شهر جلفا و مابین تأسیسات راه ایران و گمرک جلفا قرار دارد.
منابع:
ostan-as.gov.ir
goaras.ir
arasvt.ir
