هُوارد کانْکْلین باسْکِرْویل (بَسْکِرْویل) (به انگلیسی: Howard Conklin Baskerville) (زادهٔ ۱۰ آوریل ۱۸۸۵ در پلت شمالی، نبراسکا، ایالات متحدهٔ آمریکا؛ درگذشتهٔ ۱۹ آوریل ۱۹۰۹ در تبریز، ایران) معلم آمریکاییِ مدرسهٔ مموریال در تبریز بود که در جریان جنبش مشروطه و تلاش برای شکستن محاصرهٔ تبریز در این شهر کشته شد. از او اغلب به عنوان «لافایتِ آمریکاییِ ایران» و «شهیدِ آمریکاییِ جنبشِ مشروطهٔ ایران» یاد می‌شود.
بَسکرویل در سال ۱۹۰۳ وارد دانشگاه پرینستون شد.او در سال ۱۹۰۷ از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شد و به مشت‌زنی و اسب‌سواری علاقه داشت. پس از فراغت از تحصیل، او طی نامه‌ای به هیئت میسیونرهای پرسبیتری اعزامی به خارج از کشور، درخواست اعزام به خارج از آمریکا به‌منظور کسب تجربه در یک زبان و فرهنگ جدید را کرد که درنهایت این هیئت، او را برای دو سال تدریس در تبریز انتخاب کرد.
هوارد باسکرویل، در پاییز ۱۹۰۷ جهت تدریس تاریخ به تبریز آمد. ورود او به ایران مقارن با دوره‌ای بود که محمدعلی‌شاه در تهران مجلس را به توپ بسته و اساس مشروطه را برچیده و دورهٔ استبداد صغیر را در ایران حاکم کرد. در همان دوران، مردم تبریز به رهبری ستارخان و باقرخان برای اعادهٔ مشروطیت به پا خاسته و به دنبال آن، نیروهای طرفدار شاه، اقدام به محاصرهٔ تبریز کردند. پس از ۱۱ ماه محاصره و بر اثر کمبود دارو و غذا، دسته‌ای در تبریز به نام فوج نجات به رهبری باسکرویل، برای شکستن محاصره تشکیل شد. باسکرویل، که دورهٔ سربازی را در آمریکا دیده بود، به قول خودش به‌جای نقالیِ تاریخِ مُردگان، تصمیم گرفت مشق نظامی به جوانان تبریز بیاموزد. در همین ایام، مرگ سیدحسن شریف‌زاده، دوست و یار نزدیک باسکرویل، چنان او را منقلب کرد که در جواب همسر کنسول آمریکا در تبریز، که از او خواسته بود از صف مشروطه‌خواهان جدا شود، ضمن پس‌دادن پاسپورتش گفت:
تنها فرق من با این مردم، زادگاهم است، و این فرق بزرگی نیست.
در جریان نبردی که در شام غازانِ تبریز بین گروه فوج نجات به رهبری باسکرویل و محاصره‌کنندگان به وقوع پیوست، باسکرویل بر اثر گلوله‌ای که به سینه‌اش اصابت کرد، کشته شد. پس از مرگ وی، مراسم تشییع جنازه‌ای با حضور گستردهٔ مردم در گورستان آمریکایی تبریز برگزار شد که به گفتهٔ «آلبرت چارلز راتیسلاو»، کنسول وقتِ انگلیس در تبریز، مراسمی بسیار تأثیرگذار بود. چندی بعد، ستارخان، تفنگ باسکرویل را که در هنگام کشته‌شدن در دست داشت، با حک‌کردن نام و تاریخ کشته‌شدنش در پرچم ایران پیچیده و برای خانواده‌اش در آمریکا فرستاد.
در سال 2005 محمد خاتمی رئیس‌جمهور وقت ایران از تندیس باسکرویل در خانه مشروطیت تبریز پرده برداشت. شخصی هنوز بر مزارش در تبریز گل‌های رز زرد و تازه قرار می‌دهد.
عده‌ای در آمریکا پیشنهاد کرده‌اند، ۱۹ آوریل، سالروز کشته‌شدن هوارد باسکرویل را به‌عنوان «روز دوستی ایرانیان و آمریکایی‌ها» بنامند.
موقعیت مکان آرامگاه
در خیابان شریعتی تبریز یا همان شهناز قدیم، گورستانی وجود دارد به نام گورستان ارامنه. گورستان آسوری یا گورستان ارامنهٔ تبریز یا گورستان آمریکایی‌ها گورستانی است که در تقاطع بلوار مشروطه (امامیه) و بزرگراه آزادی، در انتهای محله لیلاوای تبریز واقع شده است. این گورستان، باغ بزرگی است که در آن درگذشتگان آسوری و نیز اموات آمریکاییان پروتستان ساکن تبریز در آن دفن می‌شدند.
آنچه به این گورستان ارزش و اهمیت تاریخ داده، وجود آرامگاه هوارد باسکرویل، معلم آمریکایی مدرسه مموریال تبریز است که در جریان جنبش مشروطه، کشته شد. نای یادبود شهدای ارمنی خوی نیز که در سال ۱۹۱۸ توسط امپراتوری عثمانی کشته شدند، در این گورستان قرار گرفته‌است.
در سال 1338 مراسم یادبودی برای هوارد باسکرویل در مدرسۀ موریال تبریز که خود او در آنجا تدریس می کرد برگزار شد. چند ماه قبل از این مراسم .سنگ قبر باسکرویل توسط یکی از مجاهدان آذربایجانی به نام مرحوم مهدوی تعمیر و مرمت شده بود. پس مطمئناً سنگ قبر با سنگ قبری که قبلاً بود فرق خواهد داشت.
نشانۀ دیگری هم از سنگ قبر وجود دارد. این نشانۀ همان شعر معروف عارف قزوینی است که در روی قبر حک شده است.
ای محترم مدافع حریت عباد ای قائد شجیع و هوادار عدل و داد
کردی پی سعادت ایران فدای جان پاینده باد نام تو روح تو باد شاد
این شعر را خود عارف قزوینی در سال 1302 در مزار هوارد باسکرویل سروده بود.
منابع
fa.wikipedia.org
jadidonline.com
aftabnews.ir
wikifeqh.ir
جاذبههای گردشگری شهر تبریز
هتل های شهر تبریز
یادت همواره در قلبها پاینده خواهد بود
