موزه قاجار در محله ششگلان كه يكي از محلات قديمي تبريز است قرار دارد. در دوره قاجار عمارتهاي بسيار زيبايي در اين محله احداث شده بود كه خانه اميرنظام گروسي يكي از با ارزشترين بازماندههاي اين خانههاي تاريخي است كه هنوز هم با صلابت و عظمت خاص، خودنمايي ميكند. اين خانه كه اكنون از آن به عنوان موزه قاجار استفاده ميشود در دوره ناصرالدين شاه و در زمان پيشكاري اميرنظام گروسي و توسط وي بنا گرديده است. منابع حاكي از آن است كه در دورههاي بعد نيز واليان آذربايجان در اين عمارت سكونت داشتهاند.
تالارهای جالب و دیدنی این بنا به نمایش آثار مختلف هنری و صنایع دستی متعلق به دوران قاجار اختصاص یافته است . بخش تندیس و تابلوهای تصویری در این موزه برای بازدید هر ایرانی جالب و تامل برانگیز است . عکس هایی در این موزه عرضه شده است که بادوربین های ابتدایی که در دوره ناصری وارد ایران شده است عکسبرداری شده اند.
نفایس دیگری چون خاتم کاری ها ، خوشنویسی دستنویس ها، لباس ها و برخی وسایل و ابزار زندگی از منظر مردم شناسی و بررسی اجتماعی نیز حائز و جذاب هستند.
دليل انتخاب اين بنا به عنوان موزه قاجار اهميت دارالسلطنه تبريز در دوره قاجار بوده است. در اوايل دوره قاجار در زمان عباسميرزا اين شهر وليعهدنشين گرديد و پس از آن نيز جانشينان سلاطين قاجار در اين شهر مستقر شدند و به هنگام رسيدن به سلطنت به پايتخت عزيمت ميكردند. همچنين در دوره جنگهاي ايران و روس اين شهر مركز ثقل و مقر فرماندهي بوده است.این ساختمان که مشتمل بر دو حياط اندروني و بيروني است، باغچهها و حوضها، زيبايي آن را دو چندان ميكند. 16 ستون با سرستونهاي زيبا ايوان سراسري را نگهداشتهاند. در طبقه بالا پنجرههاي مشبك ارسي با شيشههاي رنگي، گچبريهاي نماي شمالي و جنوبي، همچنين آينه كاريها و گچبريهاي تالارهاي داخلي به زيبايي مجموعه ميافزايند در زيرزمين حوضخانه وسيعي وجود دارد كه يكي از زيباترين قسمتهاي بنا است. ستونهاي استوار حوضخانه و آجر كاري سقف آن بسيار چشمگير است.
مشخصات بنا:
زیربنای این خانه جالب و دیدنی دارای یک هزار و ۵۰۰ متر مربع زیربنا در دو طبقه و سه هزار متر مربع اعیانی است .
در طبقه اول این بنا، حوضخانه وسیعی قرار دارد که با دالان های طرفین به حیاط و اتاق های مجاور ارتباط دارد.
در ضلع شرقی آن نیز چهار اتاق و در ضلع غربی هفت اتاق وجود دارد، حوضخانه با ستون های سنگی و طاق های آجری بسیار زیبا آراسته شده است .
در طبقه بالای عمارت یا خانه امیرنظام دو باب پذیرایی نسبتا بزرگ که در دوران گذشته به آن ها طنبی اتلاق می شد وجود دارد که از هر دو طرف به ایوان سرتاسری روبه حیات با ۱۶ ستون منتهی می شود. نمای ساختمان با ایوان و گچکاری بدیع زیبایی خاصی به آن بخشیده است.
در طرفین دالان ها در ضلع شرقی چهارسالن و در ضلع غربی سه اتاق وجود دارد و خانه مشتمل بر دو حیاط اندرونی و بیرونی است .
از تزیینات خانه تاریخی امیرنظام می توان به گچبری های زیبا و منقوش در نمای شمالی و غربی ،پنجره های مشبک اروسی با شیشه های رنگی ، شومینه سنتی ، حوضخانه ، گچبری و آینه کاری سقف شاه نشین اشاره کرد.
در این خانه تاریخی که به عنوان موزه قاجار در سال ۱۳۸۴ راه اندازی شده است ، تالارهایی برای نمایش آثار بافته ، چینی ، آبگینه ، سکه ، ابزار موسیقی ، خاتم و ابزار های فلزات دوره قاجار اختصاص یافته است .
تالارهاي موزه عبارتند از:
تالارهاي طبقه اول: تالار سكه، تالار بافته، تالار چيني، تالار آبگينه، تالار فلزات، تالار موسيقي، تالار خاتم
تالار زيرزمين: تالار سنگ، تالار اسلحه، تالار رجال و فرامين، معماري و تالار شهرسازي
از جمله آثار ارزنده موجود در موزه قاجار تبریز می توان به مجسمه های مختلف صاحب منصبان و شخصیت های برجسته دوره قاجار نظیر عباس میرزا ولیعهد، امیرکبیر، میرزا عیسی قایم مقام فراهانی ، میرزا ابوالقاسم قایم مقام فراهانی ، امیر نظام زنگنه و امیرنظام گروسی اشاره کرد.
دیدار گردشگران از این عمارت بزرگ و منحصر بفرد در تبریز مروری بر بخشی از تاریخ معاصر ایران و نیز مرور تاریخ شهر ولیعهد نشین تبریز خواهد بود.
منابع:
vista.ir
iichs.org
eachto.org