خانه کلانتر در باغی به همین نام قرار گرفته است و متعلق به «میرزا ابراهیم خان باغمیشهای» ملقب به «شرف الدوله» و مشهور به «کلانتر» است. وی نماینده تبریز در اولین دوره مجلس شورای ملی و سومین شهردار تبریز است که دو بار به این سمت منسوب شد. پدر او کلانتر تبریز بود و بعدها میرزا ابراهیم خان جانشین پدر شد. این خاندان صاحب، ارباب و کد خدای باغمیشه تبریز بودند و امروزه نیز آثاری مثل مسجد کلانتر از آنها به یادگار مانده است. قدمت باغ و خانه کلانتر به دوران قاجار می رسد (۱۳۱۱ هجری قمری).
بازسازی و تبدیل این خانه به یک مجموعه فرهنگی، تاریخی با نظارت میراث فرهنگی استان بر عهده آموزش و پرورش استان می باشد.
مشخصـات فنـي بنـا:
اين بنا كوشكي در داخل باغي به مساحت ۶۵۵۰ متر مربع است که اين باغ خود بخشي از باغی قديمي است و با اعياني ۱۰۴۰ متر مربع در دو طبقه ساخته شده و قباله آن به نام خانه مي باشد. معماري اين بنا برگرفته از معماري قفقازی است كه اجراي آن به دست مهرازان و بنايان ايراني بوده است.
پلان اين خانه كاملا قرينه و همانند ساير بناهاي دوره قاجار تقارن به طور كامل در اين خانه رعايت شده است. طبقه همكف شامل يك ايوان با چهار جفت ستون، يك ورودي به عنوان هشتي، يك دهليز، دواتاق جانبي با الگوي سه دري به عنوان نشيمن و دو اتاق كشيده با مدول 1*3 پشت اتاقهاي نشيمن كه به عنوان آشپزخانه استفاده مي شده قرار گرفته است. پله هاي ارتباطي طبقه همكف به اول در انتهاي دهليز واقع شده است. طبقه اول نيز شامل يك طنبي، يك دهليز و چهار اتاق مي باشد. (طنبي روي محور اصلي بنا قرار دارد و توسط دو درب به ايوانهاي جانبي متصل است.)
نـوع مـالكيـت بنـا:
مالكيت بنا شخصي است و در سالهاي ۱۳۳۰ الي ۱۳۶۰ به دبستان هاشمي اجاره داده شده بود.
قـدمت بنـا:
تاريخ ساخت ۱۳۱۱ ه . ق ( قاجاريه )
نـوع بهـره بـرداري و خصـوصيـات بـارز بنـا:
اين خانه و باغ تقريبا از زمان خريداري آقاي اخوان متروكه رها شده است و ضلع شمالي آن تخريب گرديده است.
اين باغ به همراه باغ فتح آباد و باغ امير تنها نمونه باغ تفرجگاهي به صورت يك كوشك در وسط و حوضی در مقابل آن است كه در شهر تبريز از زمان قاجار باقي مانده است.
تـزئينـات بكـار رفتـه:
1. سرستونهاي گچي
2. طلق رومي بالاي ستونهاي ايوانهاي طبقه اول
3. قاب بندي هاي آجري
4. گچ بريهاي برجسته در نما با نگاره هاي انگور و برگ
5. كاشي كاري هفت رنگ بالاي طاقهاي ايوانها كه جزء نادر كاشيكاريهاي بنا ها در تبريز مي باشد.
6. شومينه اتاق طنبي
7. قاب بندي هاي گچي داخل طبقه همكف
تـوضيحـات ضـروري و اختصـاصي بنـا:
پوشش طبقه همكف طاق آجري وطبقه اول چوبي است.
باغ شامل دو استخر است كه استخر قديمي در مقابل عمارت كوشك و استخر جديد در گوشه جنوب شرقي باغ است. يك چاه نيمه عميق نیز در این باغ وجود دارد.
منابع:
میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی
fa.wikipedia.org
kojaro.com
irna.ir