قزوین که در زمان حکومت صفوی پایتخت ایران بوده دارای اماکن و موزه های تاریخی بسیاری است. قزوین از نظر تعداد اثر تاریخی از نخستین شهرهای گردشگری ایران محسوب میشود. قزوین پایتخت بزرگ خوشنویسی ایران است که از خوشنویسان معروف می توان به میرعماد قزوینی اشاره کرد.
مسجدالنبی (ص) قزوین در کنار مجموعه بازار قزوین قرار دارد که در زمان قاجار به فرمان فتحعلی شاه در محوطه وزیر یا چال وزیر که از موقوفات آقا جمال وزیر بوده دوباره احیا شد. معمار بنا را شخصی بنام استاد میرزای شیرازی دانسته اند و سال بنا را ۱۱۶۶ هجری شمسی قید کرده اند.
در دوره فتحعلی شاه به افزایش ساخت و سازها به خصوص در ابنیه مذهبی توجه شد، به گونه ای که چهار مسجد از پنج مسجد بزرگ شاهی در این دوره ساخته شده است. در این دوره ساخت مناره برای چند دهه متوقف شد و سپس مجددا در عصر ناصری آغاز شد. دوره قاجار عصر پرداختن به گسترش فضا در معماری است و ما تجلی آن را در ساخت تعدادی از بزرگ ترین مساجد ایران در این دوره شاهد هستیم. مسجد سلطانی قزوین همراه با مسجد سلطانی بروجرد و مسجد سلطانی تهران از ساخته های دوران فتحعلی شاه قاجار هستند.
مسجد النبی دارای گنبد دو پوسته و صحن مسجد چهار ایوانیست. این مسجد، همانند مسجد جامع قزوین دارای شبستان است. سردر شمالی مسجد النبی بسیار بلند است و سرتاسر آن با کاشی های مینایی و سبک بدیعی تزئین شده و تاریخ بنیان آن در کتیبه ای با خط نستعلیق بر کاشی لاجوردی نوشته شده است.
در چهار طرف حیاط وسیع مسجد ایوان های چهارگانه با کاشی های رنگین مزین شده و در هر ایوان کتیبه ای از کاشی لاجوردی به خط نسخ کار گذارده اند.
معماری
مسجد دارای سه ورودی شمالی، غربی و شرقی است. سردر و ورودی اصلی بنا که در ضلع شمالی استقرار یافته، دارای سردر باشکوهی است که پیش خان منتهی به خیابان امام را پس از گذشت از هشتی به صحن مسجد مرتبط می سازد
سر در شمالی مسجد بسیار محتشم، مجلل و رفیع است و سرتاسر آن با کاشی های مینایی و اسلوبی بدیع تزیین شده و دارای کتیبه ای از کاشی لاجوردی به خط نستعلیق ممتاز به تاریخ ۱۲۰۲ هجری قمری است و به ایوانی می پیوندد که سطح زمین آن به شکل پنج وجهی به مساحت ۸۲ متر بنا شده و بر بالای آن ماذنه بزرگی ساخته است.
معماران هنرمند ایران، سردر شمالی را چنان دلربا و استادانه با تزیینات کاشی کاری های لاجوردی، مقرنس و خطوط ممتاز نستعلیق و ثلث آراسته اند که تحسین هر بیننده ای برمی انگیزد. صحن وسیع مسجد ابعادی در حدود ۸۷ در ۸۹ متر، حوض سنگی بزرگی را در وسط خود جای داده که این صحن از سمت شمال و جنوب به شبستان و از سمت شرق و غرب به رواق محدود می گردد.
تکنیک های تزئینی در مسجد
در دوره قاجار (فتحعلی شاه)، بیشترین حجم تزیینات مساجد را کاشی کاری به خود اختصاص داده که از کاشی های هفت رنگ، معقلی و در پوشش گنبد از کاشی خشتی نره و از گچ بری صرفا در ایجاد مقرنس های بخش ورودی مسجدالنبی استفاده شده است. چهار ایوان مسجدالنبی (ص) با دو گوشواره در هر طرف به رواق های هشتگانه مسجد پیوسته و هر کدام با تزیینات کاشی مینایی و کتیبه های نفیس با خط ثلث، جلوه ای خاص به مسجد بخشیده اند.
کتیبه های مسجد
کتیبه های ایوان های شرقی و غربی مزین به سوره مبارکه «عم یتسائلون عن النبا العظیم» و کتیبه دو ایوان شمالی و جنوبی سوره مبارکه «هل اتی علی الانسان حین من الدهر» را چون نقشی جاویدان در خود حفظ کرده اند. هر یک از رواق های شمالی و جنوبی دارای چهارطاق نما و رواق های شرقی و غربی دارای نه طاق نما هستند که هر شبستان با ۲۸ طاق کوچک با وسعت هر کدام ۱۶ مترمربع است و به فاصله شش متر از همدیگر، روی ۱۸ ستون استوارشده اند و هر یک از طاق نما ها دارای ارسی سه چشمه است که مشرف به حیاط وسیع مسجد میباشد.
بر فراز مقصوره جنوبی، گنبد عظیم، زیبا و رفیعی با تزیینات کاشی هندسی و خطی، با قطر دهانه ۱۵ متر قرار دارد که این گنبد به صورت دو پوسته پیوسته ساخته شده و ارتفاع تیزه داخلی آن تا کف بنا ۲۰ متر و ارتفاع رأس خارجی آن تا کف حدود ۲۳ متر است. در جهت شمالی مقصوره مدخل ایوان است و در دیوار جنوبی محرابی قرار دارد که ازاره آن از سنگ مرمر و با کاشی های مینایی رنگارنگ تزیین شده است.
در وسط هر یک از دیوارهای شرقی و غربی یک ارسی سه چشمه کار گذاشته شده و طرفین ارسی دو راهروی عریض احداث شده است که درهای آن مقصوره را به رواق های شبستان های طرفین متصل میکند. طول مقصوره ۱۵۰ متر و عرض آن ۱۴ و مساحت آن ۲۱۰ مترمربع است.
این مسجد تاریخی در ضلع جنوبی خیابان امام در راستای بازار قزوین قرار دارد. این بنا علاوه بر این که هر آدینه نمازگزاران جمعه را پذیرا است، هر ساله میزبان بازدید هزاران گردشگر و به ویژه مسافران نوروزی است.
منابع:
blog.360digilook.ir
kojaro.com
fa.wikipedia.org
hamshahrionline.ir
