یکی از شاهکارهای دیرینه معماری، مهندسی موجود خوزستان، آبراهه ای است که امروزه از میانه شهر خرمشهر عبور می کند و دست کم با ۲ نام «کانال عضدی» و «نهر حفار» شناخته می شود. این آبراهه مصنوعی و دست کند بشر که به باور عموم مورخان ایرانی در قرن چهارم هجری در دوره آل بویه و زمان امارت عضدالدوله دیلمی ساخته شده، با توجه به حفاری و کندن آن با عنوان «حفار» نیز موسوم شده است و از نظر کارکردی با کانال سوئز در مصر شباهت دارد، هرچند از لحاظ ابعاد عظمت کانال عضدی با طول حدودی چهار هزار و ششصد متر قابل قیاس با کانال سوئز با طول ۱۹۳.۳ کیلومتر نیست. هدف اصلی ساخت این سازه نیز آن بوده تا رود کارون را با طی مسیر بسیار کمتری به اروندرود (شط العرب) متصل کنند و احتمالا فاصله اهواز-بصره کمتر شود چراکه تا پیش از ساختن آبراهه عضدی شناورها ناچار بودند با عبور از بهمن شیر و طی مسافتی طولانی شبه جزیره آبادان را دور بزنند و آنگاه وارد اروند رود شوند. درحقیقت، با ساخت همین آبراهه بود که منطقه عمومی آبادان امروزی به شکل جزیره درآمد. نقش تاریخی این آبراهه در وهله نخست ایجاد تسریع بسیار در تجارت رودخانه ای میان اهواز-محمره-بصره-خلیج فارس بوده و در وهله دوم باعث شکل گیری و گسترش سریع شهر محمره/خرمشهر در ساحل همین آبراهه در زمان واگذاری امتیازنامه آزادی کشتیرانی به برادران بریتانیایی لینچ در سال 1888 میلادی بوده است؛ تحولی که با کشف و استخراج نفت در مسجد سلیمان در سال 1908 برای عمران و آبادی خوزستان اهمیتی دو چندان یافت. این را هم فراموش نکنیم در زمان تجاوز صدام در سال ۱۳۵۹ شمسی به ایران، وجود همین آبراهه باعث پیشگیری از سقوط شهر استراتژیک آبادان (و طبعا روستاها و شهرهای مرتبط با آن) شد. لازم به ذکر است که در سده ۱۹ میلادی بندر محمره در ساحل حفّار ساخته شد که این بندر در سده 1930 میلادی به خرمشهر تغییر نام یافت.
منابع:
- fa.wikipedia.org
- kojaro.com
- isna.ir
