آرامگاه حکیم عمر خیام

موزه نجوم

آدرس:
استان خراسان رضوی، شهر نیشابور، محله شادیاخ- تلفن: ۴۲۲۲۲۰۳۶ (۰۵۱)
بلیط ورودی
40.000 ریال
بلیط اتباع خارجی
300.000 ریال
چکیده: آرامگاه حکیم عمر خیام

خیام، فیلسوف، ستاره شناس، ریاضیدان، رباعی سرای عاشق ایران و ایرانی، در هفتاد سال حیاتش، زندگی ساده و مملو از علم و دانشی را همراه با گوشه گیری برای خود بر گزیده بود. از زمان فوت خیام در سال ۵۱۰ خورشیدی تا سال ۱۳۳۵، بنای آرامگاه او خرابه مانندی بیش نبود، تا آنکه مهندس هوشنگ سیحون که در آن زمان ناظر ساخت و سازهای انجمن آثار ملی به همراهی حسین جودت بود، آرامگاه را از مکان قبلی (چسبیده به امامزاده محروق) به مکان فعلی انتقال داد و پروسه طراحی و ساخت این بنا تا سال ۱۳۴۱ ادامه یافت. به گفته مهندس سیحون "اجزاء مثلثی شکل اطراف مقبره شکل خیمه را تداعی می کنند  و این اشاره به نام خیام است." مقبره خیام از لحاظ خلاقیت و ساخت و معماری یکی از مهمترین ساختمان های زمان خود است. این بنا در سال ۱۳۴۲ در فهرست آثار ملی ثبت گردید.

مشخصات کلی
نام
آرامگاه و موزه حکیم عمر خیام
قدمت
دوره پهلوی
سازنده
مهندس هوشنگ سیحون
ویژگی خاص
آرامگاه خیام
پیشنهادات
بخش های مهم برای بازدید
موزه، آرامگاه
بهترین زمان بازدید
بهار
مدت زمان بازدید
یک ساعت
آثار و نمونه های مشابه
آرامگاه عرفا و شعرایی همچون عطار، حافظ و سعدی و...
نزدیک ترین جاذبه های گردشگری
آرامگاه عطار نیشابوری و کمال الملک
فعالیت مناسب برای یک روز بارانی؟
مسیر دسترسی
آدرس
استان خراسان رضوی، شهر نیشابور، محله شادیاخ- تلفن: ۴۲۲۲۲۰۳۶ (۰۵۱)
نحوه دسترسی
تاکسی
امکانات
دسترسی به وسایل نقلیه
اقامتگاه
نزدیکترین جاذبه ها و محل اقامت به آرامگاه حکیم عمر خیام
متن کامل: آرامگاه حکیم عمر خیام

ای چرخ فلک خرابی از کینه تست

بیدادگری شیوه دیرینه تست

ای خاک اگر سینه تو بشکافند

بس گوهر قیمتی که در سینه تست

عمر خیام در سده پنجم هجری در نیشابور زاده شد. فقه را در میانسالی در محضر امام موفق نیشابوری آموخت؛ حدیث، تفسیر، فلسفه، حکمت و اختر شناسی را فرا گرفت. برخی نوشته‌اند که او فلسفه را مستقیما از زبان یونانی فرا گرفته بود.

در حدود ۴۴۹ تحت حمایت و سرپرستی ابوطاهر، قاضی‌القضات سمرقند، کتابی دربارهٔ معادل‌ های درجهٔ سوم به زبان عربی نوشت تحت نام رساله فی البراهین علی مسائل ‌الجبر و المقابله. با نظام الملک طوسی رابطه‌ ای نیکو داشت، این کتاب را پس از نگارش به خواجه تقدیم کرد. پس از این دوران خیام به دعوت سلطان جلا‌الدین ملکشاه سلجوقی و وزیرش نظام ‌الملک به اصفهان میرود تا سرپرستی رصدخانهٔ اصفهان را به‌ عهده گیرد. او هیجده سال در آن‌جا مقیم می‌شود. به مدیریت او زیج ملکشاهی تهیه می‌شود و در همین سالها (حدود ۴۵۸) طرح اصلاح تقویم را تنظیم می‌کند. همچنین تقویم جلالی را تدوین کرد که به نام جلال الدین ملکشاه معروف است. در تقویم جلالی، سال شمسی تقریباً برابر با 365 روز و 5 ساعت و 48 دقیقه و 45 ثانیه است. سال دوازده ماه دارد 6 ماه نخست هر ماه 31 روز و 5 ماه بعد هر ماه 30 روز و ماه آخر 29 روز است. هر چهارسال، یکسال را کبیسه می خوانند که ماه آخر آن 30 روز است و آن سال 366 روز است. در تقویم جلالی هر پنج هزار سال یک روز اختلاف زمان وجود دارد در صورتیکه در تقویم گریگوری هر ده هزار سال سه روز اشتباه دارد.  پس از مرگ ملکشاه کار بستی نیافت. در این دوران خیام به‌ عنوان اختربین در دربار خدمت می‌کرد، هرچند به اختربینی اعتقادی نداشت.در همین سالها (۴۵۶) مهمترین و تاثیرگذارترین اثر ریاضی خود را با نام رساله فی شرح مااشکل من مصادرات اقلیدس را نوشت و در آن خطوط موازی و نظریهٔ نسبت‌ ها را شرح داد. پس از درگذشت ملکشاه و کشته شدن نظام‌ الملک، خیام مورد بی‌ مهری قرار گرفت و کمک مالی به رصدخانه قطع شد بعد از سال ۴۷۹ اصفهان را به قصد اقامت در مرو که به عنوان پایتخت جدید سلجوقیان انتخاب شده بود، ترک کرد. احتمالا در آنجا میزان الحکم و قسطاس المستقیم را نوشت. رسالهٔ مشکلات الحساب (مسائلی در حساب) احتمالا در همین سالها نوشته شده است. تاریخ وفات وی سال ۵۱۷ بوده‌ است .مقبرهٔ وی هم اکنون در شهر نیشابور، در باغی که آرامگاه امامزاده محروق در آن واقع می‌ باشد، قرار گرفته‌ است.

آرامگاه خیام
آرامگاه یا بنای یادبود خیام از ساختمان‌ های شاخص طراحی شده در ایران است که تلفیقی موفق از عناصر سنتی و مدرن را به نمایش گذاشته است. طراح و معمار این آرامگاه و محوطه پیرامونی آن زنده یاد مهندس هوشنگ سیحون بوده‌ است.
در کتیبه‌ های لوزی‌ شکل و کاشیکاری شده بنای یادبود خیام، بیست رباعی از خیام به خط تعلیق توسط مرتضی عبدالرسولی در ۱۳۳۹ شمسی نگاشته است که تحت نظارت طراح و معمار بنا، مهندس سیحون انجام شده و نمونه‌ ای منحصر به فرد از کاربرد خط تعلیق در کتیبه‌ نگاری بناها به‌ شمار می‌ رود. خط تعلیق هر چند امروزه فراموش شده اما نخستین خط ایرانی است و در روزگار خیام در میان کاتبان کاربرد فراوانی داشت.

هوشنگ سیحون خود در باره این بنا میگوید:
آرامگاه خیام در باغ امامزاده محروق نیشابور قرار داشت اولین کاری که باید انجام می‌ دادم این بود که به گونه‌ ای طراحی کنم که آرامگاه خیام و امامزاده محروق تداخل پیدا نکنند به همین منظور من برای باغ محوری عرضی تعریف کردم تا آرامگاه را که در گوشه شمال شرقی باغ قرار داشت از امامزاده جدا کنم. از طرفی دیگر در چهار مقاله عروضی گفتاری از خیام آمده مبنی‌ بر اینکه ایشان گفته‌ اند که: من آرزو دارم مزارم در جایی باشد که در بهاران برگ گل روی مزارم بریزد. بنابراین من مکانی در باغ را که اختلاف ارتفاع سه متری نسبت به درختان زردآلوی باغ داشت انتخاب کردم چون این مکان سه متر پائین‌ تر قرار دارد فصل بهار شکوفه‌ های زردآلو روی مزار می‌ ریزد. خیام در واقع سه شخصیت دارد، ریاضی دان، منجم و شاعر که باید هر سه شخصیت در بنا نشان داده می شد. من ده پایه برای آرامگاه در نظر گرفتم عدد ده اولین عدد دو رقمی است و پایه و اساس بسیاری از اعداد است. از هر پایه دو تیغه بر پایه مدل ریاضی خاصی به صورت مورب بالا می‌ رود و با دیگر تیغه‌ ها برخورد می‌ کنند و از رو به‌ رو بر روی پایه مقابلشان پائین می‌ آید همه این تیغه‌ های مورب در محور عمودی وسط برج همدیگر را قطع می‌کنند سطح پیچیده حاصله بر اثر یک فرمول ریاضی به وجود آمده که سمبل ریاضیات خیام است، از طرف دیگر تقاطع تیغه‌ ها در سقف آرامگاه یک ستاره به وجود می‌ آورد که سمبول ستاره‌ شناسی خیام محسوب میشود.
در تاریخ معماری ایران این اولین بار بود که خط شکسته نستعلیق در تزئینات یک بنا به کار می رفت. از داخل نیز همین لوزی ها پر از شعر با نقش گل و برگ و پیچک، با کاشی معرق تزیین شدند و تماما اشاره به شخصیت شاعر خیام دارند. استاد سیحون در جایی گفته اند: “دور تا دور برج در کنار چشمه سارها، یک دایره وسیع به مرکز خود برج ساخته شد. همه از سنگ گرانیت با اجزاء مثلثی شکل و تورفتگی ها و برون آمدگی هایی که تا اندازه ای شکل خیمه را تداعی می کنند  و این اشاره به نام خیام است. چون پدرش خیمه دوز بود و نام او به همین مناسبت انتخاب شد.”
“از طرف دیگر حوض ها [را] با کاشی فیروزه [داریم] که در مجموع  قسمتی از ستاره را نشان می دهند، به تعداد هفت پر به مفهوم هفت فلک و هفت آسمان و هفت تپه [که] باز اشاره به افلاک و نجوم، دانش دیگر خیام است. روی هم رفته مجموعه در یک حال و هوای شاعرانه با درختان تنومند در اطرافش ساخته شد و همان طور که خواست خود خیام بوده کاملا باز است و مزارش [در] بهاران گل افشان.”
 




موزه تخصصی عمر خیام
موزه تخصصی خیام در نزدیکی آرامگاه عمر خیام در نیشابور قرار دارد. در سال ۱۳۷۶ ساخته و در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۷۹ بازگشایی شد و مالکیت آن دولتی است. زمینه اصلی فعالیت تخصصی این موزه ابزار و ادوات مربوط علم نجوم است. تندیس حکیم عمر خیام نیشابوری در محوطهٔ این موزه قرار دارد. موزه خیام شامل چهار بخش است:
بخش اول: آثار مربوط به نجوم، شامل ابزار آلات رصد و ستاره‌شناسی، اسطر لاب، انواع قطب نماها و صور فلکی
بخش دوم: ظروف مفرغی و فلزی معاصر با خیام از قرن پنجم تا هفتم هجری.
بخش سوم: شامل ظروف سفالین لعابدار مربوط به قرون سوم تا هفتم هجری قمری.
بخش چهارم: شامل نسخ خطی، نسخ خطی نجوم و تابلو های مربوط به حکیم عمر خیام.
 




منابع:
fa.wikipedia.org
digiato.com
khayyam.info
figmentshadow.com

شما هم می توانید در این مورد نظر دهید: