بقعه امام زاده حبیب بن موسی بن جعفر (ع) یا به گویش اهالی "حبیب موسی" واقع در محله پشت مشهد کاشان، از زیارتگاه های معتبر و قدیمی به شمار می رود. كتیبه‌ای بر دو لنگه درِ بقعه، با این مضمون حك شده است: «هذالباب علی مشهد المقدس السلطان حبیب بن موسی بن جعفر (ع)».
قدمت این بقعه مربوط به دوران سلجوقی است. محراب كاشی نفیسی كه اواسط قرن هفتم توسط هنرمندان خاندان ابوطاهر كاشانی برای این بقعه ساخته شده؛ اینک در موزه ملی ایران در تهران نگهداری می شود.
در زمان صفویه به خصوص شاه عباس اول به علت این كه دودمان صفویه را از اولاد این امام زاده می دانستند به این بقعه توجه خاصی شد. بر حسب وصیت شاه عباس اول، او را در این بارگاه دفن كردند كه مدفن او در كنار رواق، به وسیله سنگ بزرگ و خوش نقش و زیبائی مشخص است.
بر محراب سفالین كوچكی كه اینك در موزه ملی ایران به شماره ۳۲۸۹ نگهداری می شود، به عدد ۶۶۸ و به حروف ششصد و هفتاد نقش شده است. احتمالا بنای اولیه مقبره، مانند دیگر بقعه های كاشان، متعلق به پیش از قرن ششم و هفتم هجری قمری است.
از جزئیات ساخت بنای اولیه اطلاعی در دست نیست. تنها اثر باقیمانده از قرن هفتم در این بنا، پوشش كاشی كاری سطح مزار حبیب بن موسی (ع) است كه شامل كاشیهای كوكبی شش ضلعی، خشتی سرمه‌ای و محرابی شكل است كه همانطور که اشاره شد، به موزه ملی ایران منتقل شده است.
این كاشی ها و محراب قدیمی بقعه، كار علی بن محمد بن طاهر، از خاندان ابوطاهر كاشی، است. ضریح برنجی روی مرقد نیز در ۱۳۲۷ خورشیدی ساخته شده است.
از آنجایی که شاه عباس اول خود را از اولاد این امامزاده میدانست، به این بقعه توجه وژه ای داشت. پس از اینكه این مكان مدفن شاه عباس اول گردید، بر بنا و تزیینات آن در دوره صفوی افزوده شد. در دوران زندیه و قاجاریه نیز بخشهایی به این بنا الحاق گردید.
در ۱۳۲۶خورشیدی انجمن آثار ملی، با تأیید وجود مدفن شاه عباس اول در این مکان، بر آن شد كه آرامگاهی برای او بنا كند كه محقق نگردید.
مشخصات بنا:
بنای فعلی آرامگاه صحن مستطیل شكلی است كه رواقهایی از اتاقهای بزرگ و كوچك، در دو طبقه، آن را احاطه كرده اند.
در ضلع شمالی، پیش طاقی با تزیینات آجركاری قرار دارد. بناهای اطراف صحن به تدریج به بنای اولیه اضافه شده اند. غرفه های طبقه اول مدفن علما و بزرگان است. در جانب شمالی صحن، ایوان بلندی ساخته شده كه سقف آن مقرنس كاری و دیوارهای آن نقاشی شده است.
در ضلع شمالی صحن، مقبره‌ای از دوره محمدشاه قاجار، متعلق به سید محمدتقی پشت مشهدی، از علمای كاشان، با تزیینات و نقاشیهای چشمگیر قرار دارد.
ورودی بقعه در وسط ایوان قرار گرفته است. این مدخل، درِ چوبی كنده كاری شده ای به تاریخ ۱۲۹۲ دارد. در هریك از دو گوشوار ایوان، اتاقهایی ساخته شده است.
تزیینات داخل بقعه به مرور زمان از بین رفته است. در هر طرف ایوان مناره ای با بدنه كاشی كاری شده دیده می شود كه تا نیمی از ارتفاع، به رواقها متصل اند.
در ضلع شرقی صحن نیز آرامگاه بزرگ دیگری، متعلق به فقیه مشهور كاشان، میر سید علی یثربی (متوفی ۱۳۳۸ش)، بنا گردیده است.
در ضلع جنوبی صحن، مسجدی قراردارد كه سرداب آن مدفن شاه عباس اول است. سنگ سیاه مزار احتمالا از قفقاز آورده شده و بر آن آیة الكرسی، به خط نسخ محمد محلاتی، حك شده است.
در این سرداب، دو قبر دیگر نیز میباشد كه بنابر كتیبه روی دیوار با تاریخ ۱۰۰۱، یكی از آنها متعلق به محمد بن طاهر بن خواجه میرولی نیشابوری، واقف این مسجد است.
از دیگر دفن شدگان در این بقعه، شاعرانی چون، خباز کاشانی، فرهانی کاشانی، شرمی کاشانی و شکرریز کاشانی هستند.
منابع:
fa.wikishia.net
fa.wikipedia.org
anobanini.net
