شیخ شمس الدین از عرفاء نامدار قرن چهاردهم هجری و خلیفه شیخ عثمان سراج الدین نقشبندی اول بوده که پس از مولانا خالد شهرزوری مروج طریقت نقشبندی در مناطق کردنشین خاورمیانه اعم از عراق و ایران و ترکیه و سوریه بوده است. مرقد مولانا خالد شهرزوری هم در شهر تاریخی دمشق پایتخت سوریه قرار دارد. مرحوم شیخ شمس الدین از منطقه پیرانشهر به مهاباد آمده و در مسجد رستم بیگ به تحصیل علوم اسلامی پرداخته سپس برای تکمیل تحصیل علوم دینی و طی مراحل سیر و سلوک به خانقاه پیر طریقت شیخ عثمان در تویله بخش اورامانات سفر کرده و پس از تکمیل دروس و طی مراحل ریاضت و چله کشی و نوشیدن جرعه ای از جام الست با حکم و فرمان مرشد خود بنام خلیفه و به منظور ارشاد به روستاهای برهان در چهار فرسنگی مهاباد آمده و علاوه بر دایر نمودن خانقاه به کسب و کار و کشاورزی و دامداری نیز پرداخته و از این طریق خود و مریدانش امرار معاش می کردند تا اینکه در دوم جمادی الاخر سال ۱۳۲۸ هجری وفات نموده و در روستای شرفکند به خاک سپرده شده و مرقدی در خور او با شبستان بزرگ و کتیبه کاشیکاری شده بنا کرده اند. علاوه بر مزار شیخ، چندین شخصیت همچون علی بیگ حیدری (شاعر و سیاستمدار) سیف القضات، ملا صالح حریق نیز در این منطقه دفن شده اند.
خانقاه
وی برای خود جانشین تعیین نکرده و خلفاء او به ترتیب پس از وفات مرادشان رهبری طریقت را بدست گرفتند و خانقاه او در دو بخش مردانه و زنانه کماکان آباد و دایر است. خانقاه دارای باغهای سیب و میوه جات و مزارع و احشام می باشد که محصولات آنها توسط خادمین تفکیک و به فروش می رسد و مخارج و درآمد ها در دفاتر حساب خانقاه مرقوم می شود و هیچ کس احساس نمی کند که شیخ وفات کرده بلکه خانقاه به حدی آباد و تمیز و مرتب است که زوار پس از استراحت و تعذیه و عبادت به زیارت مرقد شیخ و گورستان مجاور می روند و بانگ قرائت قرآن کریم و صلوات بر نبی اکرم از هر سو بلند است. مرتب بودن و نظم و رعایت حساب و کتاب و پذیرائی توجه را بخود جلب می کند، بخصوص که توقع دریافت هیچ کمک مادی از هیچ کس ندارند. هم اکنون هیئت امنائی مرکب از اهالی روستا و مریدان مسئول اداره امور خانقاه می باشند.
موقعیت مکانی
آرامگاه وی که به «خانقاه شیخ برهان» نیز شهرت دارد، در «روستای برهان»، در ۳۵ کیلومتری از مسیر بوکان به مهاباد که به دلیل حضور شیخ ربانی به «روستای خانقاه» نیز شناخته می شود، قرار گرفته است. کسانی که از سقز به سوی غار آبی سهولان در بین بوکان و مهاباد سفر می کنند به روستای خوش آب و هوای برهان برمیخورند که شیخ شمس الدین برهانی نیز شهرت خود را از آنجا گرفته لیکن کمی پائین تر از همان جاده بسوی بوکان یک راه آسفالته شما را به خانقاه و مرقد شیخ در روستای شرفکند می برد. روستائی که در پای کوه بلند و سرکش (طرغه=ترغه) بنا شده و علاوه بر اینکه خانقاه حضرت شیخ و مرقد او با آن شبستان بلند آجری قرار دارد، زادگاه استاد مرحوم عبدالرحمن شرفکندی (هه ژار) نیز می باشد.
منابع:
- فرمانداری بوکان
- fa.wikipedia.org
- lastsecond.ir
- kurdnoor.ir
- kojaro.com
