کلیسای مریم مقدس جلفا

کلیسای ننه مریم مقدس

آدرس:
آذربایجان شرقی٬ جلفا٬ ۲۰ کلیومتری جلفا - سد ارس٬ بقاياي روستای دره شام٬ محل تلاقی دو رودخانه آق چای و ارس٬ حاشیه جنوب ارس
بلیط ورودی
1
بلیط اتباع خارجی
1
چکیده: کلیسای مریم مقدس جلفا

پس از این که شاه عباس اول پایتختی ایران را از تبریز به اصفهان منتقل کرد، ساکنان منطقه جلفا را که ارمنی نشین بود، به اصفهان کوچانید وشهری به همین نام در آنجا ایجاد کرده و آنهارا اسکان داد. به دلیل این که ساکنان این منطقه ارمنی بوده اند کلیسا های متعددی درمناطق مختلف جلفا از جمله منطقه معروف به "دره شام"  وجود دارد که از میان آنها میتوان به: کلیسای سنت استپانوس، کلیسای سنت آنروویت، کلیسای ناخیر چی، کلیسای چوپان، کلیسای فرهادی، کلیسای سورپ گئورك (آغ کلیسا)، كليساي گريگوروس (قره کلیسا)، کلیسای ننه مریم یا مریم مقدس اشاره کرد.

 

کلیسای مریم‌ مقدس به نام اصلی کلیسای مادر خدا و یا کلیسای آستواتساتسین مقدس (به ارمنی Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի - به انگلیسی Church of the Holy Mother of God)، از جمله بناهای تاریخی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است.

مشخصات کلی
نام
کلیسای مریم مقدس
قدمت
قرن 16 میلادی تخمین زده میشود
سبک معماری
ارمنی
میراث جهانی یونسکو
پیشنهادات
بهترین زمان بازدید
بهترین زمان سفر به این منطقه بهار تا اوایل پاییز میباشد.
مدت زمان بازدید
نیم ساعت
مسیر دسترسی
آدرس
آذربایجان شرقی٬ جلفا٬ ۲۰ کلیومتری جلفا - سد ارس٬ بقاياي روستای دره شام٬ محل تلاقی دو رودخانه آق چای و ارس٬ حاشیه جنوب ارس
امکانات
رستوران
بوفه
امانتداری
متن کامل: کلیسای مریم مقدس جلفا

این کلیسا دارای کتیبه یا سنگ نوشته نمی باشد که بتوان با استناد به آن برای بنا تاریخ گذاری کرد ولی طبق شواهد و مدارک و متون تاریخی، قدمت و تاریخ این کلیسا به دوران صفویه و قبل از آن برمی گردد. کلیسای مریم مقدس و روستای دره شام تا دوره صفویه فعال بوده و زندگی در آن جاری بوده ولی بعد از کوچ اجباری ارامنه جلفا به جلفای اصفهان توسط شاه عباس این روستا نیز متروکه گردیده و پس از آن جمعیت زیادی در آن زندگی نمی کند.

کلیسای مریم مقدس در ارتفاعات دره شام جلفا واقع شده است و قدمت آن به سال ۱۵۱۸ میلادی باز می‌گردد. این بنا پلانی مستطیل شکل است و چهار ستون سنگی مربع شکل در وسط پلان دارد که گنبد آجری بنا با دوازده نورگیر بر روی آنها احداث شده. مصالح عمدهٔ به کار رفته در بنا سنگ لاشه و آجر با ملات گِل است.

کلیسای مریم مقدس در منطقه دره شام از توابع شهر جلفا واقع در غرب این شهرستان از استان آذربایجان شرقی و در محل تلاقی دو رودخانه آق چای و ارس در سطح وسیع و صافی که به صورت طبیعی است و در حاشیه جنوب ارس واقع است. این کلیسا که تا به امروز نیز زیارتگاه ارمنیان ایران است در سال 1518 به دست ارمنیان ساکن همان روستا بنا شده است. نازار گورویانس، نویسنده و محقق ارمنی که بین سالهای 1890 تا 1898 به این منطقه سفر کرده است وجود روستاهای ارمنی نشین در این منطقه را تائید میکند. محقق ارمنی دیگری نیز به نام یرواند فرانگیان که در سال 1905 به منطقه مزبور سفر نموده است در خاطرات خود به حضور حدود 30 خانوار ارمنی در روستاهای منطقه و نیز فعال بودن این کلیسا اشاره نموده است. کلیسا دارای یک پلان مستطیلی شکل است به جهت شرق به غرب که سقف و گنبد آن بر روی چهار ستون تکیه دارد به صورتی که هر یک از ستونها توسط چهار قوس در چهار جهت به ستونهای مقابل و دیوارهای بنا متصل اند.

ارتفاع قوسهای شرقی و غربی بلندتر از ارتفاع قوسهای شمالی و جنوبی بوده و در قسمت مربعی شکل زیر گنبد و بالای قوسهای شمالی و جنوبی چهار طاقچه یا پنجره نما قرار دارد. در قسمت پائین گنبد چهار نورگیر بزرگ و در بالای آنها دوازده نورگیر کوچک قرار دارد. در قسمت پایین گنبد چهار نورگیر بزرگ و در بالای آنها دوازده نورگیر کوچک قرار دارند. ورودی اصلی کلیسا در قسمت غرب بنا قرار دارد که در جلوی آن بقایای بنایی که احتمالا ناقوسخانه کلیسا بوده است به چشم میخورد. مصالح بکار رفته در ساختمان این بنا سنگ و ملاط میباشد و سطح دیواهای داخلی با گچ پوشانده است. محراب کلیسا که در سمت شرقی آن بنا شده است دارای حجاریهای ساده ولی زیبائی است. در دو سمت محراب دو اطاق چهارگوش ساخته شده است. برروی سردر ورودی کلیسا نوشته ای به زبان ارمنی در ارتباط با تاریخ بنای کلیسا نصب شده است.همچنین در بافت دیوارهای داخل کلیسا و کنار نورگیرها صلیب سنگهائی به چشم میخورد که به احتمال زیاد در زمان بازسازی کلیسا در این دیوارها کار گذاشته شده اند. در اطراف کلیسا بقایای ساختمانهائی به چشم میخورد که احتمال میرود در گذشته محل اسکان راهبان این کلیسا بوده است. در فاصله کمی از این محل قبرستان قدیمی کلیسا با سنگهای حجاری شده واقع است.



مشخصات فنی بنا
بنا دارای مصالح سنگی می باشد که در دیواره ها به صورت لاشه چینی و گنبدهای تمام سنگی اجرا شده است و در فضای داخلی دارای اندود گچی می باشد و در بخش اندکی نقاشی نیز دیده می شود.
مساحت کلیسا 540 مترمربع می باشد.



نوع مالکیت بنا
اوقافی بوده و در اختیار اداره اوقاف و امور خیریه استان می باشد.



نوع بهره برداری و خصوصیات بارز بنا
بنا درحال حاضربه صورت متروکه رها شده است و در مواقعی محل نگهداری احشام شده است ولی در گذشته دارای کاربری مذهبی بوده است و می تواند بعد از مرمت و احیاء بنا و روستا مورد استفاده گردشگران و پژوهشگران قرار گیرد – بنا دارای ساختاری سنگی می باشد که به صورت لاشه دیوار چینی شده است بنا دارای گنبد سنگی است و در حاشیه شرقی روستای دره شام واقع شده است.



تزئینات بکاررفته و نوع آن
تنها در سردرب ورودی کلیسا از سنگهای تراش و تزئینات سنگی استفاده شده است نوع تزئینات گل و بوته و صلیب می باشد که به صورت جدا در بخشهای مختلف دیواره به کار رفته است.



موقعیت مکانی بنا:
در محل تلاقی دو رودخانه آق چای و ارس در سطح وسیعی و صافی که به صورت طبیعی است و در حاشیه جنوب ارس قرار گرفته، روستای سنگی دره شام و در حاشیه شرقی این روستا، کلیسای مریم مقدس (تفه مریم ) شکل گرفته است.



مکانهای تاریخی نزدیک به این کلیسا:
در نزدیکی جلفا دره ای بزرگ، وسیع ، کوهستانی و صعب العبور وجود دارد که به نام " دره شام "  معرف است و اکثر کلیسا ها نیز در این دره واقع شده اند.



نکات امنیتی منطقه مرزی:
اگر همپای رود ارس مسافرت می‌ کنید،  توجه داشته باشید که برای گرفتن عکس یادگاری با این رود پر پیچ و خم نباید خودرو خود را متوقف کرده و پیاده شوید، اینجا منطقه‌ای مرزی است و شما اجازه توقف یا عکسبرداری ندارید. برای حفظ آرامش سفرتان هم که شده به این نکته دقت کنید.



منابع:
viranbagh.blogfa.com
paymanonline.com
ostan-as.gov.ir
fa.wikipedia.org
irandeserts.com
tabriz.ir

شما هم می توانید در این مورد نظر دهید: