دوشه نده طره دلبر خیاله آخشاملار
محبّت اهلی باتار مین ملاله آخشاملار
شکسته بولبوله بنزه ر بلا چکن عاشیق
گولوندن اؤتری ائدر آه و ناله آخشاملار
علی آقا واحد در یک خانواده روستائی زاده شد. بعد از چند سال تحصیل، مدرسه را ترک کرده و در شهر باکو برای امرار معاش به بقالی و سپس به نجاری و خراطی مشغول شد. بدلیل استعداد و شوقی که در زمینه ادبیات داشت، روزنامه ها و نشریات مختلفی را که در باکو چاپ و منتشر می شدند را مطالعه می کرد و اشعار خود را برای دوستانش می خواند. با تشویق دوستانش، مدتی را نزد شاعر بزرگ باکو، عبد الخالق یوسف به فراگیری فنون شعر پرداخت. در جلسات ادبی که در منزل استادش برگزار می شد شرکت کرد و از محضر ادبا و شعرائی چون آقا داداش منیری و صمد منصوری و عبدالخالق یوسف بهره جست، وی اشعار خود را نیز در همین مجالس عرضه می کرد. تخلص واحد را نیز در همین مجلس ادبی به او دادند. واحد در شعر و شاعری، در حدی بود که به وی یادگار فضولی می گفتند. علی آقا واحد برای اولین بار یکی از اشعار خود را در روزنامه اقبال باکو بچاپ رساند. و بعد از آن همه ناشرین مجلات و روزنامه ها طالب چاپ اشعار وی شدند.
واحد در جوانی عاشق دختری بنام زلفیه شد، ولی زلفیه علی را تنها گذاشت. علی بعد از شکست در عشق، برای بیان دنیای تجرد خود از زبان شعر بهره می گرفت.
فراز و نشیب دوران شاعری
دوران زندگی شاعر با تحولات و دگرگونی های مختلف سیاسی و اجتماعی سپری شده است. واحد به شهریار، شاعر بزرگ تبریزی ارادتی خاص داشت و همیشه آرزوی دیدار وی را داشت ولی سیاستهای آن زمان مانع از تحقق آرزوی علی آقا واحد شد.
از یک سو نواحی شمال ارس (آراز) و نواحی قفقاز در زمان حکومت قاجار از ایران جدا و به روسیه تزاری الحاق شده بود که باعث تحولات اجتماعی و سیاسی غیر قابل پیش بینی در ایام جوانی شاعر شد. از سوی دیگر انقلاب بلشویکی روسیه نیز به رهبری ولادیمیر لنین به آذربایجان رسید و حکومت دیکتاتوری کمونیسم با نام اتحاد جماهیر شوروی همه سرزمینهای روسیه و قفقاز را تحت تسلط خود درآورد.
همچنین با آغاز جنگ جهانی دوم و خود نمائی های استالین که سبب حمله ارتش آلمان به شوروی و اشغال اراضی آن شد، جوانان جمهوری خود مختار آذربایجان به جبهه های جنگ با آلمان نازی اعزام شدند. خبر کشته شدن همولایتی های واحد هر روز به گوش وی میرسید و باعث تاثر وی بود.
دوران سخت سیاسی
بعد از پایان جنگ جهانی دوم استالین استبداد را بحدی رساند که هیچ کس جز به خواست حکومت مرکزی قادر به تفکر و بیان افکار نبود. صاحبان فکرو قلم حق ابراز نظر در امور اجتماعی مخالف میل حکومت استالین را نداشتند. در چنین اوضاع سیاسی علی آقا واحد در روزنامه ها و مجلات ترکی زبان فعالیت می کرد و چاپ اشعارش تضمینی برای فروش نشریه بود. حکومت کمونیستی که سیاست تعریف و تمجید از استالین و خط فکری و سیاستهای وی، را در مدیریت رسانه ای در پیش گرفته بود، اکثر نویسندگان و اهل قلم به تمجید از استالین و حاکمیت کمونیستی می پرداختند. در چنین شرایطی واحد هرگز نخواست شعر خود را به دروغ و چاپلوسی آلوده کند. بر اثر همین رفتار کار خود را در مطبوعات از دست داد و علی رغم مراجعات مکرر ماموران حکومتی حاضر به همکاری و تعریف از حکومت کمونیستی و استالین در نشریات نشد. یکی از کسانی که بدستور استالین در جمع هیئت حاکمه باکو منصوب شده بود فردی بنام میر جعفر باقراوف بود که به خون آشامی و جلادی معروف بود. وی چنان کرده بود که واحد تحت فشار مالی قرار گرفته و زندگی را به سختی می گذراند.
پایان عمر واحد
علی آقا واحد در سن هفتاد سالگی به سال ۱۳۴۴هجری شمسی در باکو چشم از جهان فرو بست. او تا آنجا مورد غضب عمال حکومت کمونیستی شوروی قرار داشت که وقتی در اتاق مخروبه خود جان سپرد دوستداران و علاقه‌مندانش از ترس ماموران حکومتی جنازه اش را مخفیانه به قبرستان انتقال دادند. چون خوف این را داشتند که به دلیل کینه ورزی اجازه دفن جنازه واحد را در باکو ندهند.
مجسمه و یادواره وی در شهر باکو مورد توجه گردشگران و علاقمندان است. این مجسمه بطرز هنرمندانه و استادانه ای تمام اندیشه ها و معضلات سیاسی و اجتماعی را در هیبت علی آقا واحد به تصویر کشیده است.
منابع:
fa.wikipedia.org
shear.blogsky.com
turkaneiran.mihanblog.com
tripadvisor.com
